1 Ιανουαρίου - Άγιος Βασίλειος ο Μέγας

Άγιος Βασίλειος ο Μέγας

Άγιος Βασίλειος ο Μέγας

1 Ιανουαρίου κάθε νέου έτους, η Ορθόδοξος Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Μεγάλου Βασιλείου, Αρχιεπισκόπου Καισαρείας της Καππαδοκίας, και επιτελεί ανάμνηση της περιτομής που καταδέχθηκε ως Άνθρωπος ο Σωτήρας Χριστός.

Μετά τη μεγάλη δεσποτική εορτή των Χριστουγέννων, η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του μεγάλου ιεράρχη της Καππαδοκίας, του ουρανοφάντωρος Βασιλείου.

Ο μέγας ιεράρχης έγινε γνωστός «εἰς πᾶσαν τὴν γην» κοσμημένος από το ήθος του Χριστού, γεγονός που τον καθιστούσε ξεχωριστό.

Ζούσε τον 4 αιώνα, το χρυσό αιώνα κατά τον οποίο η Εκκλησία δίνει μεγάλους δογματικούς και θεολογικούς αγώνες. Σε μια εποχή λοιπόν δύσκολη που τους οπαδούς του Αρείου, τους διαδέχονται οι Πνευματομάχοι και τόσοι άλλοι αιρετικοί, την Εκκλησία την εκπροσωπεί μια πλειάδα αγίων ιεραρχών, ανάμεσα τους και το καύχημα της Καππαδοκίας, ο Μέγας Βασίλειος, ο μέγας ασκητής του Πόντου. Και όντως ήταν Μεγάλος γιατί η οικογένεια που τον ανέθρεψε με το μέλι της ορθοδόξου πίστεως ήταν μεγάλου χριστιανικού ήθους. Ο πατέρας του ήταν ιερέας του Θεού του υψίστου ενώ η μητέρα του, Εμμέλεια ήταν ξακουστή για την αγιότητα της.

Ακόμα και η γιαγιά του αγίου, η Μακρίνα, μαθήτρια του αγίου Γρηγορίου του θαυματουργού, ήταν αγία μορφή. Όλα τα μέλη της οικογένειας (άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο Ναυκράτιος ο θαυματουργός, Πέτρος αρχιεπίσκοπος Σεβαστείας, αγία Μακρίνα) χαρακτηρίζονταν από μεγάλη αρετή και αγιότητα καθότι κληρονόμησαν τις άγιες καταβολές των προγόνων και των γονέων τους.

Η αγιότητα εδώ φαντάζει κληρονομικό κύτταρο που μεταδίδεται σαν «ιδεοπλασία» όπως θα μας δίδασκε ο άγιος των Αθηνών, Πορφύριος ο Kαυσοκαλυβίτης. Η αγιότητα σαν ισχυρό βίωμα της μάνας γεννά άγιους καρπούς. Η αγία τεκνογονία και παιδοποιΐα αναδεικνύει αγίους.

Ο Μέγας Βασίλειος μετά την πρώτη χριστιανική παιδεία που δέχτηκε από τη γιαγιά και τη μάνα του, μεταβαίνει στα σπουδαία κέντρα πολιτισμού για να μορφωθεί. Οι σπουδές του ξεκινούν από την Κωνσταντινούπολη και συνεχίζονται στην Αθήνα. Μαθαίνει καλά τα ελληνικά γράμματα, και γίνεται ένας σπουδαίος επιστήμονας της εποχής του, που διαχρονικά την αξία του αναγνωρίζει και ο σύγχρονος επιστημονικός κόσμος.

Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς από τα έργα του την «Εξαήμερο», τους λόγους του προς τους νέους, τις θεολογικές του πραγματείες ή τις παιδαγωγικές του νύξεις που είναι πέρα για πέρα διαχρονικές. Το πιο αξιοθαύμαστο και άκρως συγκινητικό όμως που απορρέει από το βίο του Αγίου Βασιλείου δεν είναι μόνο τα συγγράμματά του στα οποία βέβαια διατυπώθηκε η αυθεντία του χαρακτήρα και η γνησιότητα της Θεολογίας του. Κατά την παραμονή του στην Αθήνα για τις φιλοσοφικές και ρητορικές σπουδές του αναπτύσσει πρακτικά μια Θεολογία ζωής που σήμερα μας λείπει, τη Θεολογία της πραγματικής φιλίας και αδερφοσύνης. Εκεί θα συναντήσει έναν άλλο γνήσιο ασκητή, το Γρηγόριο τον Θεολόγο με τον οποίο θα τους δέσει μια άνευ ορίων αδερφική αγάπη. Η γνησιότητα της φιλίας τους, τους δένει τόσο ώστε να μην διαφέρουν ο ένας από τον άλλο. Και οι δύο άριστοι των αρίστων στην επιστήμη τους.

Ωστόσο ο ένας απέδιδε το πρωτείο στον άλλον. Η επιθυμία τους ήταν η πρόοδος του καθενός, γι’ αυτό και η χαρά τους εκτός από ανυπόκριτη ήταν και αξεπέραστη όταν η διάκριση δινόταν στον άλλο.

Έτσι οι δύο φίλοι ήταν δύο σώματα μα ένα πνεύμα και μια ψυχή και αυτό βέβαια το όφειλαν στην χριστιανική τους ηθική. Η γνησιότητα της χριστιανικής τους αγάπης ήταν αποτέλεσμα του ότι μεταξύ τους δεν αλληλοκοιτάζονταν με προσωπεία και με μάσκες, πράγμα που σήμερα έχει εξαφανίσει τη γνήσια φιλία, αλλά με καθαρά πρόσωπα. Πραγματικά υπάρχει αυτή η διαφάνεια στους σημερινούς ανθρώπους; Έχω την εντύπωση πως ο εγωισμός κάποιες φορές υπερτερεί, με αποτέλεσμα να φθονούμε τέτοια παραδείγματα γνήσιας αδερφικής αγάπης.

Επίσης η σχέση τους, τους διαφοροποιεί από όλους καθότι η Φιλοσοφία που σπουδάζουν γι’ αυτούς σημαίνει και κάτι άλλο. Η Φιλοσοφία γι’ αυτούς έχει ένα άλλο περιεχόμενο. Θα γίνει το όπλο με το οποίο θα χτυπήσουν μετά τους αιρετικούς. Έγινε το εφόδιο για να μιλήσουν για ένα πολύ επιστημονικό και προηγμένο χριστιανισμό που κάποιοι τον υποτιμούσαν σαν άσημη διδασκαλία.

Ζῇ Βασίλειος, καὶ θανὼν ἐν Κυρίῳ. Ζῇ καὶ παρ᾽ ἡμῖν, ὡς λαλῶν ἐκ τῶν βίβλων, Ἰανουαρίοιο θάνες, Βασίλειε, πρώτῃ.

Ο Βασίλειος κατά τη διαμονή του στην Αθήνα ζει απλά και ασκητικά. Δεν τρώει κρέας ούτε ψάρι παρά μόνο λίγο ψωμί, λάχανα και νερό. Η ασκητική του ζωή συγκίνησε ακόμα και το δάσκαλό του, Εύβουλο, ο οποίος χάριν του ισχυρού παραδείγματος του Βασιλείου γίνεται Χριστιανός. Ο άγιος Βασίλειος, σήμερα, τούτος ο στήλος της Ορθοδοξίας, ο Άγιος Βασίλειος των χριστιανών ορθοδόξων, αποτελεί ένα κραυγαλέο παράδειγμα αλλοτρίωσης. Η εικόνα του ασκητικού Ιεράρχη, που συνδέθηκε με την εορτή της Πρωτοχρονιάς, αντικαταστάθηκε σιγά - σιγά από την πληθωρική μορφή του δυτικού Santa Claus, όχι βέβαια για λόγους πνευματικούς, αλλά προς εξυπηρέτηση υλικών – καταναλωτικών αναγκών και επιχειρηματικών συμφερόντων. O Ευρωπαίος και Αμερικανός Άγιος Βασίλης δείχνουν το όνειρο μιας κοινωνίας που στηρίζεται στην ευημερία, στην αφθονία, στην καλοπέραση, στην ευδαιμονία και στη μακροημέρευση του ανθρώπου.

Ο Μέγας Βασίλειος σκόρπισε σπουδαία δώρα στην εποχή του: τη «Βασιλειάδα», πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, ενδιαφερόταν και θυσίαζε τον εαυτό του για την κάθε ψυχή του ποιμνίου του. Τα δώρα του δεν είχαν απλά υλικό αντίκρισμα αλλά εμπνέονταν από βαθιά αγάπη.Αφού βίωσε την τέλεια αγάπη του Θεού μέσα από την άσκηση και την προσευχή, την ανταποδίδει περισσώς προς τον κάθε αδερφό του.

Μετά τις σπουδές του στην Αθήνα, ο Βασίλειος σε ηλικία τριάντα ετών μετέβηκε στα Ιεροσόλυμα όπου προσκύνησε τα άγια μέρη και έπειτα βαπτίστηκε στον Ιορδάνη ποταμό.

Αργότερα πηγαίνει στην Αντιόχεια όπου χειροτονείται διάκονος και παραμένει εκεί. Όντας στην Αντιόχεια μαθαίνει ότι ο πατέρας του νοσεί και επιστρέφει στην Καισάρεια. Με το που επιστρέφει στη γενέτειρά του γίνεται ιερέας και έπειτα αρχιεπίσκοπος. Αρχιεπίσκοπος τότε ήταν ο Ευσέβιος τον οποίο οραμάτισε ο Θεός αποκαλύπτοντας του τον διάδοχό του, Βασίλειο. Έτσι μετά την κοίμηση του Ευσεβίου, ο Μέγας Βασίλειος ανέβηκε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Ο λαός τον αγαπά και τον εκτιμά ως σπουδαίο και άγιο ποιμενάρχη.

Το έργο του το ποιμαντικό αξιοζήλευτο για κάθε επίσκοπο και η προσφορά του στην Εκκλησία ανεκτίμητη. Θεωρείται ο θεμελιωτής του κοινοβιακού μοναχισμού, ενώ τα συγγράμματα του τον καθιστούν σπουδαίο και τρανό Θεολόγο της Εκκλησίας.

Το σπουδαιότερο όμως όλων όσων έχει γράψει είναι ίσως η Θεία Λειτουργία. Κατόπιν αποκάλυψης του Χριστού ο Βασίλειος συγγράφει Θεία Λειτουργία που τελείται μέχρι σήμερα δέκα φορές το χρόνο. Αυτή η Θεία Λειτουργία μεγαλύτερη από εκείνην του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και ίσως πιο πυκνή σε θεολογία, τελείται τις πέντε Κυριακές της Σαρακοστής, τη Μεγάλη Πέμπτη, το Μέγα Σάββατο, την παραμονή των Χριστουγέννων και των Φώτων και την πρώτη του χρόνου.

Η χριστιανική αγάπη ανέθρεψε και αναθρέφει πολλούς, αναδεικνύει όμως τέτοιες μεγάλες προσωπικότητες; Υπάρχουν άραγε μεγάλοι ασκητές και εραστές των θείων; Και η απάντηση νομίζω πως είναι καταφατική αν στραφούμε στις μορφές των σύγχρονων αγίων, που αποδεικνύουν ότι η αγιότητα υφίσταται και θα συνεχίσει σε όλες τις εποχές, όσο δύσκολες και «σκοτεινές» μπορεί να φαίνονται.

Η Κάρα του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Μεγίστης Λαύρας Αγίου Όρους.

Η δεξιά βρίσκεται στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Ν. Φιλαδελφείας Αττικής.

Μέρος της δεξιάς βρίσκεται στη Μονή Ιβήρων Αγίου Όρους.

Μέρη χειρός βρίσκονται στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος και στη Μονή Παναχράντου Άνδρου.

Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στις Μονές Ιβήρων, Διονυσίου (δύο), Παντοκράτορος (τρία) και Αγίου Παύλου Αγίου Όρους, Αγίου Θεοδοσίου Άργους, Κύκκου Κύπρου, στη Λαύρα Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκι Αγίας Πετρουπόλεως και στο Ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων Βενετίας.

Εορτάζει στις 1 Ιανουαρίου εκάστου έτους.

Προσευχή του Αγίου Βασιλείου

Ὁ Θεὸς ὁ αἰώνιος, τὸ ἄναρχον καὶ ἀΐδιον φῶς, ὁ πάσης κτίσεως Δημιουργός, ἡ τοῦ ἐλέους πηγή, τὸ τῆς ἀγαθότητος πέλαγος, καὶ τῆς φιλανθρωπίας ἀνεξιχνίαστος ἄβυσσος, ἐπίφανον ἐφ’ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, Κύριε. Λάμψον ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν, νοητὲ Ἥλιε τῆς δικαιοσύνης, καὶ τῆς σῆς εὐφροσύνης τὰς ψυχὰς ἡμῶν πληρωσον, καὶ δίδαξον ἡμᾶς τὰ σὰ μελετᾶν ἀεὶ καὶ φθέγγεσθαι κρίματα, καὶ ἐξομολογεῖσθαί σοι διηνεκῶς τῷ ἡμετέρῳ Δεσπότῃ καὶ εὐεργέτῃ. Τὰ τῶν χειρῶν ἡμῶν ἔργα πρὸς τὸ σὸν κατεύθυνον θέλημα, καὶ πράττειν ἡμᾶς τὰ σοὶ εὐάρεστα καὶ φίλα εὐόδωσον, ἵνα καὶ διὰ τῶν ἀναξίων ἡμῶν δοξάζηταί σου τὸ πανάγιον ὄνομα, τοῦ Πατρός, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τῆς μιᾶς Θεότητός τε καὶ Βασιλείας, ᾗ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή, καὶ προσκύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

Ὁ ἐξαποστέλλων τὸ φῶς, καὶ πορεύεται, ὁ ἀνατέλλων τὸν Ἥλιον ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους, πονηρούς τε καὶ ἀγαθούς, ὁ ποιῶν ὄρθρον, καὶ φωτίζων πᾶσαν τὴν οἰκουμένην. φώτισον καὶ ἡμῶν τὰς καρδίας, Δέσποτα τῶν ἁπάντων. Χάρισαι ἡμῖν ἐν τῇ παρούσῃ ἡμέρᾳ εὐαρεστεῖν σοι, διαφυλάττων ἡμᾶς ἀπὸ πάσης, ἁμαρτίας, καὶ πάσης πονηρᾶς πράξεως, ῥυόμενος ἡμᾶς ἀπὸ παντὸς βέλους πετομένου ἡμέρας, καὶ πάσης ἀντικειμένης δυνάμεως, πρεσβείαις τῆς Παναχράντου Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, τῶν ἀΰλων σου λειτουργῶν καὶ ἐπουρανίων Δυνάμεων, καὶ πάντων τῶν Ἁγίων, τῶν ἀπ’ αἰῶνός σοι εὐαρεστησάντων. Σὸν γὰρ ἐστι τὸ ἐλεεῖν καὶ σῴζειν ἡμᾶς, ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρί, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Απολυτίκιο Αγίου Βασιλείου του Μέγα - 1 Ιανουαρίου

Απολυτίκιον

Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος σου, ὡς δεξαμένην τὸν λόγον σου· δι' οὗ θεοπρεπῶς ἐδογμάτισας, τὴν φύσιν τῶν ὄντων ἐτράνωσας, τὰ τῶν ἀνθρώπων ἤθη κατεκόσμησας. Βασίλειον ἱεράτευμα, Πάτερ Ὅσιε· πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Άκου το απολυτίκιο εδώ: Απολυτίκιο Αγίου Βασιλείου του Μέγα - 1 Ιανουαρίου

Δες το ντοκιμαντέρ Μέγας Βασίλειος - Το λιοντάρι του Χριστού εδώ: Μέγας Βασίλειος - 1 Ιανουαρίου - Το λιοντάρι του Χριστού