Άγιος Ευθύμιος ο Ομολογητής

Άγιος Ευθύμιος ο Ομολογητής, επίσκοπος Σάρδεων - 26 Δεκεμβρίου

Ο Άγιος Ευθύμιος γεννήθηκε το 754 μ.Χ στην Ουζάρα της Λυκαονίας. Σε νεαρή ηλικία ταξίδεψε στην Αλεξάνδρεια, όπου και σπούδασε. Αφού επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, ακολούθησε τον μοναχικό βίο.

Διετέλεσε Μητροπολίτης Σάρδεων και διακρίθηκε στη διάρκεια της Εικονομαχίας, ως ένθερμος οπαδός της εικονόφιλης παράταξης.

Εκοιμήθη στις 26 Δεκεμβρίου 831 μ.Χ, εξόριστος στο νησί του Αγίου Ανδρέα στην Προποντίδα.

Πριν από το 787μ.Χ ο Ευθύμιος χειροτονήθηκε μητροπολίτης Σάρδεων, αξίωμα που διατήρησε μέχρι το θάνατό του. Ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα στην περιοχή και κατέβαλε προσπάθειες να μεταστρέψει οπαδούς της παράταξης των εικονομάχων. Το 787 μ.Χ, σε ηλικία 33 ετών, έλαβε μέρος στη Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια. Κατά τη διάρκεια της συνόδου ο Ευθύμιος συμμετείχε σε όλες τις συνεδρίες και υπερασπίστηκε με σθένος τις θέσεις των εικονοφίλων, βασιζόμενος σε κείμενα του Μαξίμου Ομολογητή.

Επί Κωνσταντίνου Στ’ (780-797 μ.Χ) και Ειρήνης (797-802 μ.Χ) έλαβε ενεργό μέρος στα πολιτικά δρώμενα και στάλθηκε, περί το 798 μ.Χ, επικεφαλής αυτοκρατορικής πρεσβείας στο χαλίφη Χαρούν αρ-Ρασίντ (Harun al-Rashid) στη Βαγδάτη, με σκοπό τη διαπραγμάτευση συνθήκης ειρήνης.

Επί Νικηφόρου Α’ (802-811 μ.Χ) πιθανόν εξακολουθούσε να ασχολείται με την πολιτική.

Προς το τέλος του 803 μ.Χ κατηγορήθηκε για συμμετοχή στη στάση του Βαρδάνη Τούρκου και εξορίστηκε μαζί με άλλους δύο επισκόπους (το Θεοφύλακτο Νικομηδείας και τον Ευδόξιο Αμορίου) στο νησί Παντελλαρία (Patallarea ή Pantelleria), μεταξύ της Σικελίας και της Αφρικανικής ακτής.

Έπειτα από περίπου δύο χρόνια οι κληρικοί ανακλήθηκαν από την εξορία. Ο Ευθύμιος ωστόσο δεν επέστρεψε στις Σάρδεις, αλλά οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη με την κατηγορία ότι εκάρη μοναχή μια νεαρή γυναίκα, την οποία σκόπευε να νυμφευτεί ο αυτοκράτορας. Λίγο πριν από το 806 μ.Χ φυλακίστηκε. Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στον Ευθύμιο την περίοδο αυτή πιθανόν να οφείλονταν σε πολιτικές σκοπιμότητες παρά σε εικονομαχικές προστριβές, λαμβανομένης υπ’ όψη της γενικότερης πολιτικής και θρησκευτικής στάσης του Νικηφόρου Α’.

Χριστῷ παραστάς, Εὐθύμιε τρισμάκαρ, Πλήρης ἀλήκτου τυγχάνεις εὐθυμίας

Παρά την υποστήριξη του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Ταρασίου, δεν επετράπη στον Ευθύμιο να επιστρέψει στην επισκοπική έδρα του.

Το 813 μ.Χ, όταν ανήλθε στον θρόνο ο εικονομάχος Λέων Ε’ Αρμένιος (813-820 μ.Χ), ο Ευθύμιος βρισκόταν στο θέμα Οψικίου (διοικητική διαίρεση του Βυζαντίου), όπου κατέβαλε προσπάθειες να προσεταιριστεί επιφανείς κληρικούς της εικονόφιλης παράταξης.

Τότε ο Λέων του προσέφερε τον πατριαρχικό θρόνο προκειμένου να τον αποσπάσει από το έργο που επιτελούσε στην Περιφέρειά του. Ο Ευθύμιος έμεινε πιστός στις εικονόφιλες πεποιθήσεις του και δεν ανταποκρίθηκε στην προσφορά. Τον Δεκέμβριο του 814 μ.Χ μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, κατόπιν πρόσκλησης του πατριάρχη Νικηφόρου Α’, για να συμμετάσχει στη σύνοδο των εικονόφιλων κληρικών. Μετά τη σύνοδο, στις αρχές του 815 μ.Χ έλαβε μέρος σε αποστολή εικονόφιλων προς τον αυτοκράτορα και υπήρξε από τους βασικότερους υποστηρικτές των θέσεων της παράταξής του.

Στη συνέχεια εξορίστηκε στη Θάσο.

Το 820 μ.Χ ο νέος αυτοκράτορας Μιχαήλ Β’ Τραυλός (820-829 μ.Χ), σε μια προσπάθεια επίλυσης του ζητήματος της Εικονομαχίας, ανακάλεσε τον Ευθύμιο από την εξορία και τον προσκάλεσε να συμμετάσχει σε σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη.

Κατά τη διάρκεια της συνόδου ο Ευθύμιος υπήρξε ανυποχώρητος στα θέματα της προσκύνησης των εικόνων. Η στάση του αυτή είχε αποτέλεσμα την καταδίκη του σε νέα εξορία. Ωστόσο η ποινή δεν εφαρμόστηκε, χάρη στη μεσολάβηση της συγκλήτου, και ο Ευθύμιος αφέθηκε ελεύθερος.

Μετά την άνοδο στο θρόνο του εικονομάχου Θεοφίλου (829-842 μ.Χ), ο Ευθύμιος συνελήφθη εξ αιτίας των πολιτικών και θρησκευτικών πεποιθήσεών του και προς τα τέλη του 831μ.Χ, με την κατηγορία της συγγραφής λιβέλου κατά του αυτοκράτορα, οδηγήθηκε εξόριστος στο νησί του Αγίου Ανδρέα στην Προποντίδα, κοντά στο ακρωτήριο Ακρίτας, όπου συνάντησε το μετέπειτα πατριάρχη και βιογράφο του Μεθόδιο. Κατά τη διάρκεια της εξορίας του, ο Ευθύμιος υπεβλήθη σε ανακρίσεις και βασανιστήρια. Εκοιμήθη την Τρίτη, 26 Δεκεμβρίου 831 μ.Χ, σε ηλικία 77 ετών.

Μετά το θάνατο του ο Ευθύμιος ανακηρύχθηκε Άγιος ως ομολογητής και ιερομάρτυρας.

Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 26 Δεκεμβρίου και από τη Ρωμαιοκαθολική στις 11 Μαρτίου.

Στον Ευθύμιο Σάρδεων αποδίδεται η συγγραφή μιας πραγματείας περί της εκλογής των επισκόπων, η οποία είχε το χαρακτήρα συμπιλήματος με εκκλησιαστικά και κανονιστικά κείμενα και συντάχθηκε πιθανόν το 13ο αιώνα. Η πραγματεία του Ευθυμίου αποτελεί πολύτιμη πηγή για την ιστορία του αξιώματος των επισκόπων τον 9ο αιώνα. Οι διαδικασίες εκλογής ενός επισκόπου, που αναφέρονται από τον Ευθύμιο, παρέμειναν σε λειτουργία μέχρι το 12ο αιώνα. Σώζεται επίσης μία σφραγίδα του Ευθυμίου μητροπολίτη Σάρδεων που χρονολογείται περί το 800 μ.Χ.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά το θάνατο του Ευθυμίου, πιθανόν τον Ιανουάριο ή Φεβρουάριο του 832 μ.Χ, ο μετέπειτα πατριάρχης Μεθόδιος (842-846 μ.Χ) έγραψε το Βίο του Αγίου. Ο Βίος εντάχτηκε σε μηνολόγιο και διασώζεται σε ένα χειρόγραφο, στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, που χρονολογείται τον 9-10 αιώνα. Ο βιογράφος παραδίδει λίγες πληροφορίες για τη ζωή του Ευθυμίου πριν από το 787 μ.Χ, ενώ αναφέρεται διεξοδικά στη δεύτερη περίοδο της Εικονομαχίας, περιγράφοντας με λεπτομέρειες τα τελευταία χρόνια από τη ζωή και το μαρτύριό του.

Παρέχει σημαντικές ιστορικές πληροφορίες για τους πατριάρχες και αυτοκράτορες από το 787 έως το 831 μ.Χ. Σύμφωνα με το Βίο, στον άγιο Ευθύμιο τον Ομολογητή και το λείψανό του αποδόθηκαν μετά θάνατον θαυματουργικές και θεραπευτικές ικανότητες.

Λίγο μετά το 843 μ.Χ ο μοναχός Μητροφάνης συνέταξε εγκώμιο με αφορμή την ημέρα μνήμης του Αγίου Ευθυμίου. Το εγκώμιο έχει πανηγυρικό χαρακτήρα και δεν παρέχει ιστορικές πληροφορίες. Προς τιμήν του Αγίου Ευθυμίου συνετάγη μία ακολουθία, η οποία διασώζει στοιχεία από τη ζωή του πριν το 787 μ.Χ. Αναφέρεται ότι καταγόταν από τη Λυκαονία (από την περιοχή Ουζάρα) και ότι είχε σπουδάσει στην Αλεξάνδρεια. Διασώζονται πολλά αντίγραφα της ακολουθίας, η οποία εκδόθηκε τρεις φορές κατά το 19 αιώνα.

Από το μεγάλο επιστολογραφικό έργο του Θεοδώρου Στουδίτη τρεις επιστολές σχετίζονται με τον μητροπολίτη Σάρδεων Ευθύμιο. Σε αυτές παρέχονται πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Ευθυμίου και εξαίρεται η προσφορά του στον αγώνα των εικονοφίλων για την προσκύνηση των εικόνων. Δύο επιστολές στάλθηκαν στον Ευθύμιο κατά την περίοδο της εξορίας του στη Θάσο (815-920 μ.Χ).

Στην τρίτη, που χρονολογείται το φθινόπωρο του 826 μ.Χ, ο Θεόδωρος Στουδίτης αναφέρεται ιδιαίτερα στη «διδαχή» (διδασκαλία) του Ευθυμίου στην Κωνσταντινούπολη.

Πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Ευθυμίου Σάρδεων περιέχονται επίσης στο Συνοδικό της Ορθοδοξίας, σε συναξάρια και σε βίους αγίων, όπως του Θεοφυλάκτου Νικομηδείας, του Νικήτα Μηδικίου και άλλα.

Η Κάρα του Αγίου Ευθυμίου φυλάσσεται στον ομώνυμο ιερό ναό Κερατσινίου Πειραιώς.

Εορτάζει στις 26 Δεκεμβρίου εκάστου έτους.

Απολυτίκιο Αγίου Ευθυμίου Επισκόπου Σάρδεων - 26 Δεκεμβρίου

Απολυτίκιον (Ταχὺ προκατάλαβε)

Τῶν Σάρδεων Πρόεδρος καὶ Ἐκκλησίας φωστήρ, καὶ στόμα θεόσοφον, ὁμολογίας λαμπρᾶς, ἐδείχθης Εὐθύμιε. Ὅθεν τῇ μυριπνόῳ καἰ Ἁγίᾳ σου Κάρᾳ, ταύτην τὴν πόλιν Πάτερ μυστικῶς ἁγιάζεις· ᾗ δίδου Ἱεράρχα αεὶ τὴν προστασίαν σου.

Άκου το απολυτίκιο εδώ: Απολυτίκιο Αγίου Ευθυμίου Επισκόπου Σάρδεων - 26 Δεκεμβρίου