Έλκος

Το έλκος μπορεί να είναι στρογγυλό,
ανώμαλο, οφιοειδές ή ωοειδές

Ονομάζεται η διακοπή της συνέχειας του δέρματος ή μιας επιθηλιακής επιφάνειας, συχνά δε συνοδεύεται από απώλεια άλλοτε άλλης ποσότητας ιστού. 

Διακρίνεται σε μη ειδικό, ειδικό και κακόηθες. 

Αιτιολογικοί παράγοντες των ελκών είναι: η φλεγμονή, ο επαναλαμβανόμενος τοπικός τραυματισμός, η ανοξία, το οίδημα, η απώλεια της νευρώσεως μιας περιοχής και η κακοήθης εξαλλαγή. 

Ως κλινικά χαρακτηριστικά περιγράφονται, εκτός από τον πόνο:

1. Η θέση: Το έλκος ανάλογα με την αιτιολογία του εντοπίζεται σε ορισμένα μέρη του σώματος, όπως το έλκος από φλεβική στάση βρίσκεται στο κάτω τριτημόριο της κνήμης, το τροφικό έλκος σε μέρη που τραυματίζονται ή που ασκείται πίεση ή σε περιοχές που έχει διαταραχθεί η νεύρωση. Το έλκος που οφείλεται σε έλλειψη αρτηριακής παροχής εντοπίζεται στα δάκτυλα ή την πτέρνα. Το φαγεδενικό έλκος εντοπίζεται συνήθως στο πρόσωπο, πάνω από την ευθεία που ενώνει τη γωνία του στόματος με το λοβίο του ωτός. Το κακόηθες έλκος εμφανίζεται στο κάτω χείλος, ενώ το συφιλιδικό στο πάνω.  

2. Το μέγεθος: Έχει σχέση με το χρονικό διάστημα που πέρασε από την εκδήλωσή του. Το κακόηθες έλκος αυξάνεται πιο γρήγορα από το φαγεδενικό, αλλά πιο αργά από το φλεγμονώδες.  

3. Το σχήμα: Το έλκος μπορεί να είναι στρογγυλό, ανώμαλο, οφιοειδές ή ωοειδές. Το φαγεδενικό έλκος είναι συνήθως κυκλικό ενώ το συφιλιδικό είναι τελείως κυκλικό.  

4. Το χείλος: Μπορεί να είναι επικλινές προς τα κάτω ή προς τον κρατήρα ή υποσκαμμένο ή προεξέχον ή υπεγειρμένο. Το καρκινωματώδες έλκος έχει υπεγειρμένα χείλη, τα οποία είναι σκληρά κατά την ψηλάφηση. Το φαγεδενικό έχει ελαφρώς ανυψωμένα χείλη. Το φυματιώδες έχει χείλη υποσκαμμένα. Τα χείλη του συφιλίδον προεξέχουν, ενώ το άτονο έλκος-συνέπεια κιρσών, έχει χείλη επικλινή. 

5. Η βάση: Εξετάζεται αν είναι σκληρή ή συμφύεται με τους εν τω βάθει ιστούς.

6. Το έδαφος: Είναι τυπικό το ρυπαρό νέκρωμα του έλκους της συφιλίδος.  

7. Η έκκριση: Η σύσταση είναι ενδεικτική της φύσεως του έλκους. Έτσι, πυώδης έκκριση είναι ένδειξη φλεγμονής. Κυανοπράσινο έκκριμα υποδηλώνει φλεγμονή με ψευδομονάδα. Υδαρής έκκριση είναι τυπική για φυματίωση. Η έκκριση του συφιλιδικού έλκους περιέχει σπειροχαίτες.  

8. Οι επιχώριοι λεμφαδένες: Είναι διογκωμένοι συνήθως σε δευτεροπαθή επιμόλυνση. Σε κακόηθες έλκος είναι διογκωμένοι, σκληροί και συμφύονται με το δέρμα. Είναι φανερή επομένως η σημασία της προσεκτικής εξετάσεως των επιχωρίων λεμφαδένων. 

Το έλκος κατά την πορεία του παρουσιάζει τρεις φάσεις:

α. Στην πρώτη, το έδαφος του έλκους καλύπτεται με εξίδρωμα και εσχάρες, ενώ η βάση έχει στην ψηλάφηση σκληρή σύσταση. Τα χείλη είναι οξέα και η έκκριση είναι πυώδες με πρόσμιξη αίματος. Η φάση αυτή ονομάζεται επεκτάσεως. 

β. Στη δεύτερη φάση, ονομαζόμενη ενδιάμεση, αρχίζει η προετοιμασία για την επούλωση του έλκους. Το έδαφος γίνεται καθαρό, οι εσχάρες αποχωρίζονται, η βάση γίνεται πιο μαλακή και η έκκριση περισσότερο ορώδης. Μικρές ερυθρωπές περιοχές από κοκκιωματώδη ιστό εμφανίζονται στο έδαφος του έλκους, οι οποίες ενώνονται μεταξύ τους και καλύπτουν όλη την επιφάνειά του. 

γ. Η φάση της επουλώσεως, στην τρίτη φάση, αρχίζει η μετατροπή του κοκκιωματώδους ιστού σε ινώδη, ο οποίος βαθμιαία ρικνώνεται για να σχηματίσει την ουλή. Τα όρια του έλκους γίνονται πιο σαφή και το επιθήλιο από τη γύρω περιοχή προοδευτικά επεκτείνεται για να καλύψει τελικά το έδαφος. Το ημερήσιο ποσοστό καλύψεως είναι περίπου 1mm. Η περιοχή της επουλώσεως αποτελείται από τρεις ζώνες, την εξωτερική του επιθηλίου που είναι λευκή, τη μέση υποκύανη (είναι τα σημεία που ο κοκκιωματώδης ιστός καλύπτεται από μικρό στρώμα επιθηλιακών κυττάρων) και την έσω υπέρυθρη που είναι η ζώνη του κοκκιωματώδους ιστού που καλύπτεται από ένα στρώμα επιθηλιακών κυττάρων. 

Θεραπεία

Είναι γενική και τοπική. Η γενική περιλαμβάνει αιτιολογική αντιμετώπιση της υποκείμενης νόσου. Η τοπική περιλαμβάνει επιμελή καθαρισμό με αντισηπτικά διαλύματα και απομάκρυνση των εσχαρών, των νεκρωμένων ιστών και διέγερση του κοκκιωματώδους ιστού προς επιθηλιοποίηση. Μεγάλες εκτάσεις ελκών απαιτούν κάλυψη με μοσχεύματα δέρματος, όταν οι συνθήκες του έλκους το επιτρέπουν. Τα κακοήθη έλκη εκτέμνονται και το έλλειμμα καλύπτεται με δερματικό μόσχευμα, ενώ άλλοτε αντιμετωπίζονται επιτυχώς με ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία.