Θερμό απόστημα

Τα αντιβιοτικά μερικές φορές μπορούν να
βοηθήσουν στην υποχώρηση
του αποστήματος

Ονομάζεται η περιορισμένη πυώδης συλλογή, σε μη προσχηματισμένη κοιλότητα του ανθρώπινου σώματος, η οποία ακολουθεί οξεία φλεγμονή. Η συλλογή πύου σε προσχηματισμένη κοιλότητα παίρνει το όνομά της από την κοιλότητα στην οποία γίνεται η συλλογή, όπως πυοθώρακας, εμπύημα χοληδόχου κύστεως, πυάρθρο και άλλα. Τα μικρόβια τα οποία είναι υπεύθυνα για τη δημιουργία του αποστήματος μπορούν να φθάσουν στη συγκεκριμένη περιοχή με τρεις τρόπους:

1. Είσοδος από έξω, που προϋποθέτει λύση της συνέχειας του δέρματος, τραύμα τυχαίο ή εγχειρητικό. 

2. Τοπική επέκταση κατά συνέχεια ιστών από άλλη φλεγμονώδη εστία. 

3. Αιματογενώς, η μεταφορά των μικροβίων μπορεί να γίνει από προϋπάρχουσα φλεγμονώδη εστία που βρίσκεται μακριά. 

Τα μικρόβια, μετά την είσοδό τους στους ιστούς, προκαλούν την εκδήλωση των φλεγμονωδών φαινομένων, δηλαδή αγγειοδιαστολή, αύξηση της ροής του αίματος, εξίδρωση πλάσματος και λευκοκυττάρων, στη συνέχεια μείωση της ροής και θρόμβωση των αγγείων και τελικά νέκρωση των ιστών. Στο στάδιο αυτό η φλεγμαίνουσα περιοχή, αν εξετασθεί μικροσκοπικά, αποτελείται από δυο περιοχές, οι οποίες αφορίζονται σαφώς η μια από την άλλη. Μια κεντρική, που αποτελείται από νεκρωμένη μάζα ιστών και μικρόβια, η οποία διατηρεί ακόμα τη συνοχή της με τους γύρω ιστούς, από τους οποίους διαχωρίζεται δύσκολα και μια περιφερική, που διηθείται από λευκοκύτταρα, κυρίως πολυμορφοπύρηνα. Στη συνέχεια, η κατάσταση μεταβάλλεται τοπικά λόγω άφθονης εξιδρώσεως πλάσματος. Από την τάση, η οποία δημιουργείται, αποχωρίζονται οι κεντρικά νεκρωμένοι ιστοί από την αντιδραστική ζώνη που την περιβάλλει και με αυτό τον τρόπο δημιουργείται τρίτη ενδιάμεση ζώνη, η οποία αποτελείται από πολυμορφοπύρηνα κύτταρα. Με τον  παραπάνω τρόπο σχηματίζεται τελικά το απόστημα, το οποίο μακροσκοπικά διακρίνεται στην κοιλότητα και το περιεχόμενό του.

Το περιεχόμενο υγρό είναι υποκίτρινο ή πρασινοκίτρινο, με ή χωρίς νεκρωμένους ιστούς, συνήθως άοσμο ή σπάνια δύσοσμο, ανάλογα με τον αιτιολογικό παράγοντα. Αποτελείται από ορό, λευκοκύτταρα, κατεστραμμένα κύτταρα, κύτταρα με λιπώδη και βλεννώδη εκφύλιση, ένζυμα όπως λιπάση-αμυλάση-θρυψίνη, καθώς και μικρόβια ελεύθερα στο υγρό ή μέσα στο σώμα των λευκοκυττάρων. Μερικές φορές περιέχει στην κοιλότητα και αέρα. Αυτό συμβαίνει όταν επικοινωνεί με κοίλο σπλάγχνο ή πιο σπάνια όταν είναι αποτέλεσμα αεριογόνων μικροβίων. 

Το τοίχωμα της αποστηματικής κοιλότητας αποτελείται από δύο ζώνες. Η πρώτη βρίσκεται κεντρικά, είναι παχιά και αποτελείται από δίκτυο ινικής, μέσα στο οποίο υπάρχουν λευκοκύτταρα και παθογόνοι μικροοργανισμοί. Η δεύτερη, πιο περιφερική από την προηγούμενη, αποτελείται από νεόπλασμα συνδετικό ιστό που αναπτύχθηκε αντιδραστικά, με κύτταρα υποστρόγγυλα, μεγάλα, μεταξύ των οποίων βρίσκονται μικρά ινίδια, λευκοκύτταρα και νεόπλαστα τριχοειδή. Είναι η προασπιστική ζώνη του συνδετικού ιστού, που περιβάλλει το απόστημα και προστατεύει τους γύρω ιστούς. 

Τα γενικά συμπτώματα είναι: αίσθημα κακουχίας, πυρετός-ο οποίος εξαρτάται από το μέγεθος του αποστήματος, την τοξικότητα του μικροβίου και την τάση του πύου μέσα στην αποστηματική κοιλότητα και ο οποίος υποχωρεί με άφθονη εφίδρωση. Ρίγος και σφύζων πόνος, είναι χαρακτηριστικό της συλλογής πύου.

Τα τοπικά συμπτώματα είναι τα πέντε κλασικά σημεία της φλεγμονής, τα οποία οφείλονται στην υπεραιμία και στη φλεγμονώδη διάχυση. 

α. Τοπική αύξηση της θερμοκρασίας.

β. Ερυθρότητα της περιοχής. 

Τα δύο αυτά σημεία οφείλονται στην τοπική υπεραιμία.

γ. Πόνος. Οφείλεται στην πίεση των γύρω νευρικών απολήξεων από το εξίδρωμα που σχηματίζεται.

δ. Διόγκωση. Στην αρχή είναι σκληρή, στη συνέχεια οιδηματώδης και αργότερα γίνεται μαλακή. 

ε. Περιορισμός της λειτουργικότητας του μέλους. Οι φλεγμονώδεις ιστοί παρουσιάζουν ελάττωση της φυσιολογικής λειτουργίας. 

Τα συχνότερα ευρήματα, εργαστηριακά, είναι η αύξηση του αριθμού των λευκοκυττάρων με τύπο πολυμορφοπυρηνικό και η αύξηση της ΤΚΕ. Η διάγνωση θα βασιστεί στο ιστορικό του αρρώστου, στα γενικά και τοπικά ευρήματα, στο σημείο κλυδασμού, καθώς επίσης και στις παρακλινικές εξετάσεις, όπως είναι η απλή ακτινογραφία, το υπερηχογράφημα, η αξονική τομογραφία και το ισοτοπικό σπινθηρογράφημα, οι οποίες έχουν όμως θέση πιο πολύ στα εν βάθη αποστήματα. 

Θεραπεία

Στην αρχική φάση της φλεγμονής καταβάλλεται προσπάθεια να αποφευχθεί ο σχηματισμός αποστήματος. Τα αντιβιοτικά μερικές φορές μπορεί να βοηθήσουν στην υποχώρηση του αποστήματος. Εφόσον σχηματισθεί το απόστημα, έχει ένδειξη η διάνοιξή του και η παροχέτευση του πύου, στο κατωφερέστερο σημείο. Σε περιοχές στις οποίες οι τομές είναι επικίνδυνες λόγω ευγενών ανατομικών στοιχείων όπως, στον τράχηλο ή την μασχάλη, θα πρέπει να εφαρμόζεται η τροποποίηση της μεθόδου Hilton, δηλαδή, διατομή του δέρματος και της επιπολής περιτονίας και διάνοιξη στη συνέχεια των ιστών με λαβίδα ή με το δάκτυλο. Σε όλες τις περιπτώσεις κατά τη διάνοιξη λαμβάνεται υλικό για καλλιέργεια και αντιβιόγραμμα, όπως επίσης υλικό μπορεί να ληφθεί και με παρακέντηση της συλλογής, η οποία αποτελεί μερικές φορές και μέθοδο θεραπείας.