Καρκίνος νεφρού

Καρκίνος νεφρού

Ο καρκίνος του νεφρού παρουσιάζεται με συχνότητα 9 περίπου νέων περιπτώσεων ανά 100.000 άτομα, κατ’ έτος. Αν και είναι σαφώς σπανιότερος από τον καρκίνο του προστάτη και της ουροδόχου κύστεως, ο καρκίνος του νεφρού αποτελεί το πιο θανατηφόρο νεόπλασμα του ουροποιητικού συστήματος, καθώς περισσότεροι από το 40% των πασχόντων θα καταλήξουν εξαιτίας της νόσου τους. Η αναλογία ανδρών - γυναικών είναι 3:2, ενώ η μέγιστη συχνότητα της νόσου αφορά στην 6η και 7η δεκαετία της ζωής. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων θεωρείται σποραδικός, ωστόσο ποσοστό 4% των νεφρικών καρκινωμάτων είναι οικογενές. Το νεόπλασμα εμφανίζεται συχνότερα σε κατοίκους αστικών και βιομηχανικών περιοχών. Είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρον ότι η επίπτωση του νεφροκυτταρικού καρκινώματος παρουσιάζει κατά τις τελευταίες 3 δεκαετίες μια σταθερή ετήσια αύξηση της τάξης του 3%. Η ευρεία διάδοση του καπνίσματος καθώς και η έκθεση σε περιβαλλοντικούς και επαγγελματικούς ρύπους μπορούν ίσως να δικαιολογήσει μέρος της αύξησης αυτής.

Ποια τα συμπτώματα του καρκίνου του νεφρού;

Συνήθως ο καρκίνος του νεφρού παραμένει ασυμπτωματικός μέχρι να αποκτήσει σημαντικό μέγεθος. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί πόνος με την μορφή κωλικοειδούς άλγους ή συνεχούς οσφυϊκής ενόχλησης. Μικροσκοπική αιματουρία παρατηρείται σε μεγάλο ποσοστό νεοδιαγιγνωσκώμενων καρκινωμάτων νεφρού. Μπορεί να είναι συνεχής ή διαλείπουσα. Η μακροσκοπική αιματουρία είναι σπανιότερη. Ψηλαφητή μάζα μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο όταν ο όγκος λάβει μεγάλο μέγεθος. Ο συνδυασμός πόνου, μακροσκοπικής αιματουρίας και ψηλαφητής μάζας εθεωρείτο παραδοσιακός ως η διαγνωστική τριάδα του καρκίνου του νεφρού. Λόγω των σύγχρονων απεικονιστικών μεθόδων που επιτρέπουν την πιο έγκαιρη διάγνωση της νόσου, η τριάδα αυτή παρατηρείται σπάνια πλέον και η ύπαρξή της υποδηλώνει προχωρημένο νεόπλασμα (too late triad). Συνηθισμένα στον καρκίνο του νεφρού είναι μια σειρά από γενικά συμπτώματα, τα οποία οφείλονται κυρίως στην παραγωγή και έκκριση από το νεόπλασμα ουσιών με διάφορες βιολογικές δράσεις. Μεταξύ αυτών των εκδηλώσεων της νόσου, οι οποίες καλούνται παρανεοπλασματικές, περιλαμβάνονται η αναιμία, η ανορεξία, η απώλεια βάρους, η καχεξία, η αύξηση του ασβεστίου στο αίμα, η πυρετική κίνηση, η μείωση των αιμοπεταλίων ή των λευκών αιμοσφαιρίων, η αύξηση του αιματοκρίτη (πολυκυτταραιμία), η υπεργλυκαιμία, τα θρομβωτικά επεισόδια, η δυσλειτουργία του ήπατος, η εμφάνιση υπέρτασης και διάφορες νευρολογικές εκδηλώσεις. Ποσοστό 20-25% των ασθενών παρουσιάζουν, κλινικώς ή ακτινολογικώς, εμφανείς απομακρυσμένες μεταστάσεις κατά την στιγμή της αρχικής διάγνωσης, ενώ 50% των υπολοίπων θα αναπτύξουν τοπική υποτροπή ή απομακρυσμένη μετάσταση κάποια στιγμή κατά την πορεία της νόσου. Πολλοί εκ των ασθενών με σύγχρονη μετάσταση παρουσιάζουν και αντίστοιχα κλινικά σημεία ή συμπτώματα. Σε αυτά περιλαμβάνονται συνηθέστερα βήχας από πνευμονικές μεταστάσεις, οστικά άλγη από προσβολή των οστών και νευρολογικές εκδηλώσεις λόγω μεταστάσεων στον εγκέφαλο.

Παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του νεφρού

Το κάπνισμα αποτελεί πολύ καλά τεκμηριωμένο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη νεφροκυτταρικού καρκινώματος. Η συχνότητα της νόσου είναι σχεδόν διπλάσια σε καπνιστές, ενώ ο κίνδυνος είναι πιο έκδηλος σε άτομα με χαμηλή δραστικότητα του πολυμορφικού ενζύμου Ν-ακετυλοτρανφεράση 2, που εμπλέκεται στον καταβολισμό καρκινογόνων ουσιών του καπνού.

Υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών φαίνεται ότι ασκεί προστατευτική δράση, ενώ μεγάλη κατανάλωση κρεάτων και υψηλή πρόσληψη θερμίδων συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου νεφρού. Συμπληρωματική λήψη βιταμίνης Ε, ασβεστίου και σιδήρου συνδυάζεται πιθανόν με μειωμένη συχνότητα, ενώ και η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ φαίνεται ότι ασκεί προστατευτική δράση. Η παχυσαρκία αποτελεί καλώς τεκμηριωμένο παράγοντα κινδύνου. Δείκτης μάζας σώματος μεγαλύτερος από 30 τετραπλασιάζει την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του νεφρού σε σχέση με δείκτη μικρότερο από 22. Επαγγελματική έκθεση σε βιομηχανικά χημικά, όπως οργανικούς διαλύτες, κάδμιο, άσβεστο, αμίαντο, οργανικά φυτοφάρμακα και θειικό χαλκό έχει συνδυαστεί με αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο, ιδίως σε άτομα με χαμηλή δραστικότητα ενζύμων που απενεργοποιούν καρκινογόνους παράγοντες. Η αρτηριακή υπέρταση επίσης αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου, ενώ η τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια μπορεί να πολλαπλασιάσει τον κίνδυνο. Μερικές συγγενείς ανωμαλίες του νεφρού, όπως ο πεταλοειδής νεφρός παρουσιάζουν επίσης αυξημένη συχνότητα νεφρικών νεοπλασμάτων.

Θεραπεία

Η κύρια θεραπευτική προσέγγιση ασθενών με νεφρικό καρκίνο περιλαμβάνει κλασικός την ριζική νεφρεκτομή. Ωστόσο, πληθαίνουν οι μελέτες με σειρές τέτοιων ασθενών οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν με μερική νεφρεκτομή και παρουσίασαν ποσοστά 5ετούς επιβιώσεως συγκρίσιμα με αυτούς οι οποίοι υπεβλήθησαν σε ριζική νεφρεκτομή. Εναλλακτικώς μπορεί να εφαρμοστεί λαπαροσκοπική ριζική νεφρεκτομή, πάντα με σεβασμό και προτεραιότητα στους κανόνες που ισχύουν και για την ανοιχτή ογκολογική χειρουργική (παρασκευή του νεφρού εκτός της Gerota, πρώιμη απολίνωση, αποφυγή νεοπλασματικής διασποράς). Ειδικώς για νεφρικά νεοπλάσματα μικρότερα των 3 cm, κυρίως σε ηλικιωμένους ασθενείς με σοβαρά συνυπάρχοντα νοσήματα μπορεί να προταθεί προσεκτική παρακολούθηση της πορείας του όγκου με συχνό περιοδικό κλινικό και υπερηχογραφικό έλεγχο. Το καρκίνωμα του νεφρού δεν παρουσιάζει ευαισθησία στην χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία και κατά συνέπεια αυτού του είδους οι θεραπείες έχουν περιορισμένη εφαρμογή στην αντιμετώπιση των ασθενών. Συνδυασμός κυτταροτοξικών και ανοσοτροποποιητικών παραγόντων ίσως είναι πιο αποτελεσματικός, ενώ η κύρια κλινική εφαρμογή της ακτινοθεραπείας είναι στην παρηγορητική αντιμετώπιση του πόνου λόγω εντοπισμένων οστικών μεταστάσεων. Είναι γνωστό ότι τα καρκινώματα του νεφρού είναι δυνατόν, πολύ σπανίως, να υποστρέψουν αυτομάτως, λόγω πυροδοτήσεως μιας ανοσολογικής αντίδρασης του πάσχοντος προς το νεόπλασμα. Σε μια προσπάθεια να αναπαραχθούν ή να ενισχυθούν τέτοιες ανοσολογικές απαντήσεις έχουν σχεδιαστεί και δοκιμαστεί μια σειρά από ανοσοτροποποιητικές θεραπείες. Σε αυτές περιλαμβάνονται μια σειρά υπό ανάπτυξη τεχνικών που αποσκοπούν στην ειδική ή μη ειδική διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε αυτό να βοηθήσει στην καταπολέμηση του νεοπλάσματος. Προς το παρόν σε ευρεία κλινική χρήση είναι η χορήγηση κυτταροκινών, προϊόντων τεχνολογίας ανασυνδυασμένου DNA. Οι κύριες κυτταροκίνες με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στον μεταστατικό καρκίνο του νεφρού είναι η ιντερφερόνη-α (INF-α) και η ιντερλευκίνη-2 (IL-2). 

Μετεγχειρητική παρακολούθηση 

Η προσεκτική και τακτική μετεγχειρητική παρακολούθηση των ασθενών με την βοήθεια περιοδικών εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία. Πράγματι, η έγκαιρη ανίχνευση μονήρους μεταστατικής εστίας, είτε αυτή αφορά στον πνεύμονα, είτε στο ήπαρ, είτε ακόμη και στον εγκέφαλο, μπορεί να προσφέρει την δυνατότητα ριζικής χειρουργικής εξαιρέσεως με πολύ καλά αποτελέσματα, ιδίως στην περίπτωση πνευμονικής μετάστασης.

Βιβλιογραφία

Παυλόπουλος ΠΜ, Ζαχείλας Δ, Θαλασσινός Ν, Μαλαγάρης Σ, Μπουζούκας Σ, Αναστασίου Ν. Ενδοβρογχική μετάσταση νεφρικού αδενοκαρκινώματος. Ελληνική Ουρολογία 2004; 16(3): 279-83.

Lindblad P. Epidemiology of renal cell carcinoma. Scand J Surg 2004; 93(2): 88-96.
Διάβασε Επίσης: Καρκίνος των όρχεων και Καρκίνος του στομάχου. Συμπτώματα - Θεραπεία