Πρόληψη της βαρηκοΐας

Η ακοή αυξάνει ανάλογα με την ένταση του θορύβου

Το όργανο της ακοής είναι το αυτί. Αυτό αποτελείται από τρία μέρη, το έξω, το μέσα και το έσω. Το έξω αυτί συνιστάται από το πτερύγιο και τον έξω ακουστικό πόρο. Ο έξω ακουστικός πόρος είναι ένας σωλήνας, του οποίου το έσω στόμιο αποφράσσεται από τον τυμπανικό υμένα. Το έξω αυτί συλλέγει και κατευθύνει τον ήχο στον τυμπανικό υμένα. Το μέσο αυτί είναι μία κοιλότητα μέσα στο οστούν, η οποία παρεμβάλλεται μεταξύ του έξω και του έσω αυτιού. Η κοιλότητα αυτή χωρίζεται από το έξω αυτί με τον τυμπανικό υμένα, επικοινωνεί δε με το ανώτερο μέρος του φάρυγγα, που ευρίσκεται πίσω από την μύτη με ένα σωλήνα που λειτουργεί σαν βαλβίδα και ονομάζεται ακουστική η ευσταχιανή σάλπιγγα. Μέσα στο μέσο αυτί υπάρχουν τρία οστάρια, η σφύρα, ο άκμονας και ο αναβολέας. Όταν ο ήχος προσπέσει στον τυμπανικό υμένα, ο τυμπανικός υμένας δονείται και οι δονήσεις με τα οστάρια που υπάρχουν μέσα στο μέσο αυτί μεταφέρονται στο έσω αυτί. 

Στο μέσο αυτί υπάρχει αέρας, ο οποίος εισέρχεται σ’ αυτό δια μέσου της ευσταχιανής σάλπιγγας. Η σάλπιγγα, όταν λειτουργεί φυσιολογικώς, ανοίγει για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου περιοδικώς, περίπου μία φορά κάθε τρία λεπτά, κατά την κατάποση ή το χάσμημα. Όταν ανοίξει εισέρχεται αέρας στο μέσο αυτί. Με τον τρόπο αυτό αναπληρώνεται ο αέρας που απορροφάται από το τοίχωμα και εξισώνεται η πίεση στο μέσω αυτί με την ατμοσφαιρική. Οτιδήποτε εμποδίσει την διάνοιξη της ευσταχιανής σάλπιγγας, παράδειγμα ένα κρυολόγημα, προκαλεί μείωση της πίεσης στο μέσο αυτί, εισολκή του τυμπανικού υμένα και συλλογή υγρού στο μέσο αυτί. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως εκκριτική μέση ωτίτιδα. Όταν η κατάσταση αυτή δημιουργηθεί μετά από ένα ταξίδι με αεροπλάνο ονομάζεται αεροωτίτιτα. Το έσω αυτί είναι επίσης μια κοιλότητα μέσα στο οστούν, η οποία περιέχει υγρό, την λέμφο. Μέσα στην κοιλότητα αυτή υπάρχουν ειδικά αισθητηριακά κύτταρα που έχουν τρίχες και οι απολήξεις του ακουστικού νεύρου. Οι δονήσεις που μεταφέρονται με τα οστάρια από τον τυμπανικό υμένα στο έσω αυτί προκαλούν κύματα στην λέμφο, τα οποία διεγείρουν τα τριχωτά κύτταρα, αυτά παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα που μεταφέρεται με το ακουστικό κέντρο στον εγκέφαλο. Μείωση της ακοής μπορεί να προκληθεί από κάποιο εμπόδιο που δεν επιτρέπει στον ήχο να περάσει από τον έξω ακουστικό πόρο και να μεταφερθεί δια μέσου του μέσου αυτιού στο έσω αυτί, ή από βλάβη του έσω αυτιού και του νεύρου. Στην πρώτη περίπτωση η μείωση της ακοής ονομάζεται βαρηκοΐα αγωγιμότητας και στη δεύτερη περίπτωση νευροαισθητήρια βαρηκοΐα.

Μέση ωτίτιδα

Η πιο συχνή αιτία βαρηκοΐας αγωγιμότητας είναι η μέση ωτίτιδα. Η μέση ωτίτιδα προσβάλλει συχνότερα τα βρέφη και τα μικρά παιδιά. Αναφέρεται ότι τα δύο τρίτα των παιδιών, όταν φθάσουν στην ηλικία των τριών ετών έχουν αρρωστήσει τουλάχιστον μία φορά από μέση ωτίτιδα. Η μέση ωτίτιδα προκαλείται από λοιμώξεις του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος ή άλλες γενικές λοιμώξεις. Έχει ευρεθεί ότι διάφοροι κοινωνικό-οικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν την συχνότητα και την βαρύτητα της νόσησης με μέση ωτίτιδα. Οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η ανεπαρκής διατροφή και ο συγχρωτισμός με πολλά άτομα αυξάνουν τον κίνδυνο νόσησης. Η μέση ωτίτιδα είναι επίσης πιο συχνή σε παιδιά με υπερωσχιστία και γενικώς με κρανίο-προσωπικές ανωμαλίες και σε παιδιά με το σύνδρομο Down. Εάν η μέση ωτίτιδα δεν αντιμετωπισθεί ή αντιμετωπισθεί ανεπαρκώς μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές όπως είναι η λαβυρινθίτιδα και η μηνιγγίτιδα. Η μείωση της ακοής που προκαλεί εάν διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα έστω και εάν είναι μικρή (15 db), εμποδίζει στα παιδιά την ανάπτυξη της ομιλίας και την εκπαίδευση τους. 

Τα διάφορα προφυλακτικά μέτρα εναντίον των λοιμώξεων, όπως είναι εμβολιασμός, προφυλάσσουν και από την μέση ωτίτιδα. Ενθαρρυντικά επίσης είναι τα αποτελέσματα του εμβολιασμού εναντίον του πνευμονιοκόκκου στις περιπτώσεις υποτροπιάζουσας μέσης ωτίτιδας. 

Εάν υπάρχει διάτρηση στον τυμπανικό υμένα πρέπει να λαμβάνονται ορισμένες προφυλάξεις. Βασική προφύλαξη είναι να μην εισέλθει νερό στον έξω ακουστικό πόρο. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει κατά το πλύσιμο των μαλλιών στο λουτρό και την κολύμβηση να αποφράσσεται ο έξω ακουστικός πόρος με ωτοασπίδα ή με βαμβάκι που έχει εμποτισθεί με λάδι ή που έχει επαλειφθεί με βαζελίνη. Πρέπει να αποφεύγεται το φύσημα της μύτης για να μη μεταδοθεί η φλεγμονή από την μύτη δια μέσου της ευσταχιανής σάλπιγγας στο αυτί. Εάν υπάρχουν εκκρίσεις στην μύτη είναι προτιμότερο να εισροφούνται προς τα οπίσω και να αποβάλλονται με το φτύσιμο. Στην περίπτωση που είναι απολύτως αναγκαίο να φυσήσει κανείς την μύτη του, τούτο πρέπει να γίνει χωρίς να αποφραχθούν οι ρώθωνες. 

Για να αποφευχθούν τα προβλήματα από τα αυτιά, τα οποία παρατηρούνται κατά τα αεροπορικά ταξίδια και κυρίως κατά την απογείωση και προσγείωση, πρέπει να αποφεύγονται τα ταξίδια αυτά, όταν υπάρχει λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος, όπως είναι το κοινό κρυολόγημα. Εάν ένα αεροπορικό ταξίδι πρέπει να γίνει και υπάρχει οξύ ή χρόνιο πρόβλημα της ευσταχιανής σάλπιγγας πρέπει να λαμβάνονται οι ακόλουθες προφυλάξεις: 

Την προηγούμενη ημέρα του ταξιδίου να λαμβάνεται αποσυμφορητικό ιδιοσκεύασμα για τη μύτη. Το ιδιοσκεύασμα αυτό πρέπει να ληφθεί και ένα 24ωρο μετά την προσγείωση, εάν παρουσιασθεί κάποιο ενόχλημα από τα αυτιά. Ολίγον πριν γίνει η απογείωση να ψεκάζεται η ρινική κοιλότητα με το αποσυμφορητικό ιδιοσκεύασμα. Εάν κατά την απογείωση τα αυτιά βουλώσουν, αποφράσσονται οι ρώθωνες πιέζοντας τα πτερύγια με τα δάκτυλα και εκτελείται κατάποση του σιέλου, 45 λεπτά πριν αρχίσει η προσγείωση γίνεται εκ νέου ψεκασμός, ο οποίος επαναλαμβάνεται κάθε πέντε λεπτά επί 15 λεπτά. Κατά την προσγείωση για να ευοδωθεί η διάνοιξη της ευσταχιανής σάλπιγγας, πρέπει να αυξηθούν οι καταπόσεις, γεγονός που επιτυγχάνεται με την μάσηση μιας μαστίχας ή τσίχλας. Εάν παρά ταύτα τα αυτιά βουλώσουν αποφράσσονται οι ρωθώνες με το χέρι και επιχειρείται βίαια εκπνοή από την μύτη. Η πράξη αυτή, που είναι γνωστή ως δοκιμασία Valsava, είναι σκόπιμο να αποφεύγεται, όταν υπάρχει οξεία λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού συστήματος.    

Συγγενής βαρηκοΐα

Συγγενής ονομάζεται η βαρηκοΐα, όταν υπάρχει κατά την γέννηση ή εκδηλώνεται συντόμως μετά την γέννηση. Υπολογίζεται ότι περίπου 1/1000 παιδιά που γεννώνται παρουσιάζουν νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Η συγγενής βαρηκοΐα, μπορεί να είναι κληρονομική ή επίκτητη, να αποτελεί δε τη μόνη εκδήλωση ή να συνυπάρχει με άλλες συγγενείς ανωμαλίες.

Κληρονομικές συγγενείς βαρηκοΐες

Το ήμισυ περίπου των περιπτώσεων συγγενούς βαρηκοΐας οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες. Στην πλειονότητα 75-80% κληρονομείται με τον υπολειπόμενο χαρακτήρα. Η αποκατάσταση της συγγενούς βαρηκοΐας αποτελεί δύσκολο πρόβλημα, στις περιπτώσεις μάλιστα που η απώλεια της ακοής είναι πολύ μεγάλη, μπορεί η αντιμετώπιση της βαρηκοΐας να μην είναι εφικτή παρά μόνο με την κατάλληλη εκπαίδευση. Αυτό δηλώνει πόσο μεγάλη αξία έχει η πρόληψη. Η πρόληψη της κληρονομικής συγγενούς βαρηκοΐας ανήκει στην δραστηριότητα γενετιστού, ο οποίος θα μελετήσει κάθε περίπτωση και θα δώσει τις ανάλογες συμβουλές. Στις περισσότερες περιπτώσεις που η συγγενής κληρονομική βαρηκοΐα κληρονομείται με τον υπολειπόμενο χαρακτήρα, δυστυχώς η ανακάλυψή της γίνεται μετά την γέννηση ενός βαρηκόου παιδιού. Στις περιπτώσεις αυτές ο γενετιστής μετά από έρευνα του θα ενημερώσει τους γονείς για τις πιθανότητες να γεννηθεί και άλλο παιδί με την ίδια ανωμαλία.

Επίκτητη συγγενής βαρηκοΐα

Διάφοροι παράγοντες εάν επιδράσουν πάνω στο έμβρυο ή στο νεογνό μπορούν να προκαλέσουν μείωση της ακοής. Στους παράγοντες αυτούς συμπεριλαμβάνονται οι ιώσεις, τα ωτοτοξικά φάρμακα, η υπερχολερυθριναιμία, ο τραυματισμός, η υποξία και ο πρόωρος τοκετός. Από τις ιώσεις την πρώτη θέση κατέχει η ερυθρά, η οποία εκτός από την βλάβη στην ακοή, μπορεί να προκαλέσει ανωμαλίες στα μάτια, συγγενή καρδιοπάθεια και διανοητική καθυστέρηση. Η πρόληψη της βαρηκοΐας αυτής επιτυγχάνεται με την ανοσοποίηση της μητέρας, είτε κατόπιν εμβολιασμού, είτε κατόπιν νοσήσεως της. Μετά το 1969, όταν άρχισε ο εμβολιασμός εναντίον της ερυθράς, παρατηρήθηκε μια κατακόρυφη πτώση της βαρηκοΐας που οφείλεται στην ερυθρά. Και άλλες ιώσεις, όπως η παρωτίτιδα, η ιλαρά, η ανεμοβλογιά κλπ μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στην ακοή. Η ανοσοποίηση έναντι των ιώσεων αυτών θα προφυλάξει και από την βαρηκοΐα. Είναι σκόπιμο να δεχθούμε ότι κάθε ουσία που λαμβάνει η μητέρα μπορεί να περάσει τον πλακούντα και να πάει στο έμβρυο. Είναι ορθό κατά συνέπεια να αποφεύγονται να λαμβάνονται ουσίες, οι οποίες μπορούν να βλάψουν το έμβρυο. Από τις διάφορες ουσίες που μπορούν να βλάψουν την ακοή, την πρώτη θέση κατέχουν ορισμένα αντιβιοτικά, όπως είναι οι αμινογλυκοσίδες, τα σαλικυλικά και η κινίνη. 

Ωτοτοξικά φάρμακα

Ο πίνακας των φαρμάκων που βλάπτουν την ακοή είναι ήδη μεγάλος και θα συνεχίσει να μεγαλώνει, όσον αυξάνει ο αριθμός των φαρμάκων. Στον πίνακα των φαρμάκων συμπεριλαμβάνονται αντιβιοτικά, διουρητικά, αντιπυρετικά, αναλγητικά, αντινεοπλασματικά και φάρμακα που χρησιμοποιούνται τοπικώς στο αυτί. Υπάρχουν ορισμένα φάρμακα που προκαλούν βαρηκοΐα, η οποία εκδηλώνεται αργότερα, μετά την διακοπή της λήψης τους. Τα παιδιά και τα ηλικιωμένα άτομα φαίνεται, ότι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τα φάρμακα αυτά.

Θόρυβος

Όταν υπάρχει μεγάλη ένταση γύρο μας, μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βαρηκοΐα. Η ακοή αυξάνει ανάλογα με την ένταση του θορύβου και την διάρκεια που το άτομο είναι εκτεθειμένο στο θόρυβο. Ο θόρυβος βλάπτει εάν η ένταση του είναι μεγαλύτερη των 85 db. Όταν η ένταση του θορύβου υπερβαίνει τα 90 db πρέπει να λαμβάνονται ορισμένα μέτρα για προφύλαξη. Τα μέτρα αυτά αφορούν ή την πηγή του θορύβου ή το άτομο που είναι εκτεθειμένο. Εάν παρά τα μέτρα αυτά ένα άτομο παρουσιάσει βαρηκοΐα που οφείλεται στο θόρυβο, το άτομο πρέπει να παύσει να εκτίθεται στο θόρυβο ή να μειωθεί ο χρόνος που εκτίθεται στο θορυβώδης περιβάλλον.

Διάβασε επίσης:

Μια διαρκής απειλή ονόματι παχυσαρκία και Πρόληψη στην τρίτη ηλικία
Όλα τα άρθρα για την Πρόληψη: εδώ