Μια διαρκής απειλή ονόματι παχυσαρκία

Η σωστή αντιμετώπιση της
παχυσαρκίας βασίζεται σε διαιτολόγιο

Η παχυσαρκία είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη του ανθρώπου. Ήδη 2500 χρόνια προ Χριστού αποθανατίζονται σε αγαλματίδια παχύσαρκες γυναίκες, όπως είναι η περίφημη Αφροδίτη του Willendorf*. Οι επιπτώσεις της παχυσαρκίας στην υγεία είναι επίσης γνωστές από αρχαιοτάτων χρόνων. Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης γράφει: «Ο αιφνίδιος θάνατος είναι συχνότερος στους παχύσαρκους». Οι σύγχρονες στατιστικές αποδεικνύουν ότι οι παχύσαρκοι παθαίνουν 4 φορές συχνότερα Υπέρταση και Σακχαρώδη Διαβήτη, 3 φορές συχνότερα Εγκεφαλικό Επεισόδιο και Καρδιακή Ανεπάρκεια και 2 φορές συχνότερα Στηθάγχη και Αρθροπάθειες από τους μη παχύσαρκους.  

Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ) χαρακτήρισε επισήμως το 1985 την Παχυσαρκία σαν νόσο και συνιστά την συστηματική θεραπευτική της αντιμετώπιση από γιατρό. 

Η παχυσαρκία είναι πολύ συχνή. Στις ΗΠΑ το 30% του πληθυσμού είναι παχύσαρκοι. Στην Ελλάδα η συχνότητα της Παχυσαρκίας είναι επίσης πολύ μεγάλη και συγκεκριμένα το 27% των ανδρών και το 31% των γυναικών εμφανίζουν κάποιο βαθμό παχυσαρκίας. 

Το αίτιο της παχυσαρκίας είναι η πρόσληψη τροφής σε ποσότητες μεγαλύτερες από όσες χρειάζεται ο οργανισμός. Στην περίπτωση αυτή η επιπλέον τροφή αποθηκεύεται σαν λίπος και δημιουργεί την παχυσαρκία. Βεβαίως οι ανάγκες του κάθε ατόμου δεν είναι ίδιες και γι΄ αυτό παρατηρείται το φαινόμενο δύο άτομα να τρώνε την ίδια ποσότητα τροφής και το ένα να παχαίνει ενώ το άλλο αδυνατίζει. Παθολογικά αίτια όπως παθήσεις του θυρεοειδούς, άλλες ενδοκρινοπάθειες, κλπ που δημιουργούν παχυσαρκία, βεβαίως υπάρχουν, αλλά είναι αρκετά σπάνια, ώστε να αποτελούν μάλλον την εξαίρεση παρά τον κανόνα. 

Η θεραπεία της παχυσαρκίας είναι δύσκολη και μακροχρόνια. Τα χρηματικά ποσά που ξοδεύονται κάθε χρόνο για την απώλεια μερικών κιλών, σε όλες τις χώρες του κόσμου, είναι αστρονομικά, ενώ το αποτέλεσμα είναι κατά κανόνα πενιχρό και συνήθως παροδικό, αφού στην πλειονότητα των περιπτώσεων η επάνοδος στο αρχικό σωματικό βάρος μέσα σε ένα χρόνο είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Η θεραπεία βασίζεται στη δημιουργία «αρνητικού θερμιδικού ισοζυγίου», δηλαδή την πρόσληψη ποσότητας τροφής μικρότερης από όση χρειάζεται ο οργανισμός για την κάλυψη των καθημερινών του αναγκών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την κινητοποίηση και χρησιμοποίηση των αποθεμάτων του οργανισμού, δηλαδή του λίπους, γεγονός που οδηγεί τελικά στην απώλεια βάρους. Θα πρέπει να διευκρινισθεί και να γίνει σαφές, ότι στόχος είναι η απώλεια λίπους και όχι απλώς η απώλεια βάρους και τούτο διότι, εάν η απώλεια βάρους οφείλεται στην απώλεια χρησίμων συστατικών του οργανισμού, όπως είναι το νερό, τα άλατα, ο μυϊκός ιστός κλπ, τότε η απώλεια βάρους, όχι μόνο δεν είναι ωφέλιμη, αλλά απεναντίας μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην υγεία. Όλες οι μέθοδοι που υπόσχονται γρήγορη απώλεια βάρους στηρίζονται στην απώλεια, όχι του λίπους, αλλά άλλων χρησίμων συστατικών του οργανισμού και μπορεί να είναι επικίνδυνες. 

Η σωστή αντιμετώπιση της παχυσαρκίας βασίζεται σε διαιτολόγιο που προσαρμόζεται στις ανάγκες του συγκεκριμένου ατόμου, που μεταβάλλεται κατά την πορεία της θεραπείας ανάλογα με την ανταπόκριση και τις βιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού και που συνοδεύεται από καλή κλινικοεργαστηριακή παρακολούθηση. Υπέρ – φάρμακα με μαγικές ικανότητες δεν υπάρχουν. Μερικά φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν συμπλήρωμα της διαιτητικής αγωγής, αλλά μόνο με τη συμβουλή και την συνεχή παρακολούθηση του γιατρού. 

Εκτός από τις καθαρά μεταβολικές παραμέτρους πρέπει να αντιμετωπισθεί σωστά και η ψυχοσωματική συνιστώσα της παχυσαρκίας με προσπάθεια αλλαγής της συμπεριφοράς, χωρίς την οποίαν η υποτροπή της νόσου και η σημαντική εκ νέου αύξηση του βάρους είναι ο κανόνας. 

Τέλος ο ρόλος της μυϊκής άσκησης σαν συμπληρωματικής αγωγής για την θεραπεία και την πρόληψη της παχυσαρκίας είναι πολύ σημαντικός. Η καλύτερη μυϊκή άσκηση είναι το περπάτημα. Δεν είναι ανάγκη να είναι έντονο και εξαντλητικό. Μισή ώρα την ημέρα είναι καλό συμπλήρωμα της δίαιτας. 

Η καλύτερη θεραπεία της Παχυσαρκίας είναι η πρόληψη, η οποία προϋποθέτει σωστή διατροφή από την παιδική ηλικία. Πραγματικά στο μεγαλύτερο ποσοστό των παχύσαρκων ή νόσος ξεκινά από την παιδική ηλικία και λόγω της μη σωστής και έγκαιρης αντιμετώπισης διαιωνίζεται, έτσι ώστε στις περισσότερες περιπτώσεις τα παχύσαρκα παιδιά εξελίσσονται στους παχύσαρκους ενήλικες. 

Η σύγχρονη ιατρική έρευνα, που είναι διεθνώς πολύ εντατική στον τομέα της Παχυσαρκίας, απέδειξε ότι η έγκαιρη αντιμετώπιση δίδει τα καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα. Έτσι σε όλες τις χώρες γίνονται προσπάθειες εκπαίδευσης στον τομέα της σωστής διατροφής στα σχολεία, για να αποκτήσουν τα παιδιά όσο γίνεται νωρίτερα, σωστές διατροφικές συνήθειες και να μην γίνουν παχύσαρκα. Τα προγράμματα αυτά έχουν επίσης σαν στόχο την έγκαιρη επισήμανση του προβλήματος της παχυσαρκίας, που πολλές φορές δεν εκτιμάται όσο θα έπρεπε από τους γονείς, και την άμεση θεραπευτική της αντιμετώπιση, ώστε η συχνότητά της να μειωθεί καθώς και οι δυσμενείς επιπτώσεις της στην υγεία, που μπορεί βέβαια να εμφανιστούν πολύ αργότερα, αλλά σχετίζονται άμεσα με την Παχυσαρκία.

Ο ρόλος της διατροφής στην εμφάνιση νοσημάτων όπως οι υπερλιπιδαιμίες, η υπέρταση, οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης, ο καρκίνος και βεβαίως η παχυσαρκία, συνεχώς διερευνάται και φαίνεται ότι είναι πολύ σημαντικός. Η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών ενός λαού, μπορεί από μόνη της να οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση της υγείας, με την μείωση όλων των νοσημάτων που σχετίζονται με την διατροφή. Οι επιπτώσεις μιας τέτοιας μεταβολής στο κοινωνικό σύνολο είναι προφανείς. 

Μερικές χρήσιμες διαιτητικές συμβουλές

Τρία κύρια και 2-3 μικρά γεύματα την ημέρα

Προτίμηση στις φυτικής προέλευσης τροφές

Άφθονα λαχανικά

Πολλά φρούτα

Αρκετά όσπρια

Κύρια μορφή λίπους το Ελαιόλαδο

Προτίμηση στα ψάρια αντί του κρέατος

Ψωμί με περισσότερες φυτικές ίνες (ολικής αλέσεως)

Μέτρια χρήση γαλακτοκομικών προϊόντων

Περιορισμένη χρήση οινοπνεύματος και ανθρακούχων ποτών

Τα γεύματα να μην είναι μεγάλα και η συνολική ποσότητα της τροφής σε λογικά πλαίσια. 

Συχνή παρακολούθηση του σωματικού βάρους και εάν διαπιστωθεί έστω και μικρή αύξηση (1/2 - 1 κιλό), άμεσος περιορισμός της ποσότητας της τροφής, όχι όμως και της ποικιλίας (λίγο απ΄ όλα), μέχρι να επανέλθει το βάρος στα επιθυμητά επίπεδα.
*Αφροδίτη του Willendorf (Πηγή:wikipedia): Το 1908, κατά τη διάρκεια ανασκαφών υπό την εποπτεία των αρχαιολόγων Josef Szombathy, Hugo Obermaier και Josef Bayer, κοντά στο χωριό Βίλλεντορφ (Willendorf), στην Κάτω Αυστρία (Lower Austria), βρέθηκε ένα αγαλματίδιο γυναίκας, της Παλαιολιθικής Περιόδου. Το αγαλματίδιο αυτό είναι κατασκευασμένο από ασβεστόλιθο, είναι βαμμένο με κόκκινη ώχρα, έχει ύψος 11 εκ. και χρονολογείται ανάμεσα στο 28.000 π.Χ. και στο 25.000 π.Χ. Πολύ λίγα είναι γνωστά σχετικά με την προέλευσή του, την μέθοδο κατασκευής του και και τη σημασία του για τον πολιτισμό που την κατασκεύασε. Έχει τονισμένα σημεία του γυναικείου σώματος που συνδέονται με την εγκυμοσύνη όπως το στήθος, τους μηρούς και την κοιλιά, και διάφοροι ερευνητές πιστεύουν ότι απεικονίζει κάποια θεότητα της γονιμότητας. Δεν έχει πρόσωπο, ενώ στο κεφάλι υπάρχουν κυκλικές οριζόντιες ζώνες που πιθανόν είναι κάποιο είδος κόμμωσης. Τέτοια γυναικεία αγαλματίδια, της Παλαιολιθικής Περιόδου, με τονισμένο στήθος, μηρούς και κοιλιά, έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και στη Σιβηρία και είναι γνωστά ως ειδώλια της Αφροδίτης. Έτσι και το συγκεκριμένο που βρέθηκε στην Αυστρία είναι γνωστό ως Αφροδίτη του Βίλλεντορφ (είναι γνωστό επίσης και ως Γυναίκα του Βίλλεντορφ). Σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης (Naturhistorisches Museum).