Συμπτώματα και συνέπειες της εμμηνόπαυσης

Τα οιστρογόνα προστατεύουν τα
νευρικά κύτταρα από αλλοιώσεις

Η εμμηνόπαυση, δηλαδή η οριστική διακοπή της περιόδου, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα μεγάλο σταθμό στη ζωή κάθε γυναίκας. Σηματοδοτεί το τέλος των αναπαραγωγικών χρόνων, πυροδοτεί μια σειρά αλλαγών στο γυναικείο οργανισμό και απαιτεί την προσαρμογή της γυναίκας σε νέα δεδομένα. 

Συμπτώματα

Η εμμηνόπαυση συνδέεται με μια σειρά εκδηλώσεων και συμπτωμάτων που ουσιαστικά είναι το αποτέλεσμα της παρατηρούμενης έλλειψης των οιστρογόνων. Το πιο έκδηλο από αυτά είναι η εμφάνιση των χαρακτηριστικών εξάψεων. Ξαφνικά η γυναίκα κοκκινίζει στο πρόσωπο, το λαιμό και το στήθος, νιώθει ένα αίσθημα έντονης θερμότητας και τελικά ιδρώνει. Το επεισόδιο διαρκεί συνήθως από μερικά δευτερόλεπτα έως λίγα λεπτά και επαναλαμβάνεται ανά χρονικά διαστήματα που ποικίλλουν. Η έξαψη μπορεί να εκδηλωθεί αυτόματα ή σε στιγμές που η γυναίκα έχει στρες, βρίσκεται σε θερμό περιβάλλον ή καταναλώνει οινοπνευματώδη ποτά. 

Οι διαταραχές της περιόδου αποτελούν μια άλλη σταθερή εκδήλωση που προηγείται της οριστικής παύσης της. Παρατηρούνται για ποικίλο χρονικό διάστημα πριν από την εμμηνόπαυση, το οποίο μπορεί να κυμαίνεται από χρόνια έως λίγους μήνες. Αρχικά ο κύκλος της γυναίκας γίνεται πιο σύντομος, οι περίοδοι εμφανίζονται συχνότερα και το αίμα που χάνεται με αυτές είναι περισσότερο. Στη συνέχεια, όμως, και όσο πλησιάζουμε προς την εμμηνόπαυση, η γυναίκα αρχίζει να «χάνει» περιόδους, μη βλέποντας αίμα για έναν ή δύο μήνες. Τελικά, ο κύκλος της γίνεται τελείως ακανόνιστος, για να σταματήσει εντελώς σε κάποια φάση. 

Λόγω του ότι τα οιστρογόνα είναι απαραίτητα για την υγεία και τη σωστή λειτουργία πολλών ιστών και κυττάρων του γυναικείου σώματος, η έλλειψή τους μετά την εμμηνόπαυση έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση χαρακτηριστικών αλλοιώσεων, του τύπου κυρίως της ατροφίας. Έτσι, ο κόλπος χάνει το φυσιολογικό χρώμα του και γίνεται ωχρός, ξηρός, επιρρεπής στην εμφάνιση κολπίτιδων, ενώ η γυναίκα παραπονιέται για κνησμό και ευαισθησία στην περιοχή, και συχνά η σεξουαλική επαφή γίνεται επώδυνη.

Τέλος, μια σειρά από μεταβολές στη συμπεριφορά και την ψυχολογία που παρατηρούνται συχνά στα χρόνια της εμμηνόπαυσης είναι πιθανόν να οφείλονται στην έλλειψη των οιστρογόνων. Έτσι, εμφανίζεται νευρικότητα, ελάττωση της μνήμης και της ικανότητας για συγκέντρωση, αϋπνία, εύκολη κόπωση, καταθλιπτική διάθεση, ενώ η γυναίκα παραπονιέται για πονοκεφάλους, ζαλάδες και μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας.

Συνέπειες

Η έλλειψη των οιστρογόνων που παρατηρείται μετά την εμμηνόπαυση έχει καθοριστικές συνέπειες στο καρδιαγγειακό σύστημα, στα οστά και σε πολλά άλλα όργανα του γυναικείου οργανισμού. 

Εμμηνόπαυση και καρδιαγγειακό σύστημα

Τα οιστρογόνα ασκούν μια σημαντική προστατευτική δράση στην καρδιά και στα αγγεία της γυναίκας. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η εμφάνιση της στεφανιαίας νόσου στις γυναίκες καθυστερεί κατά 10 χρόνια σε σχέση με τους άνδρες, ενώ η εκδήλωση εμφράγματος του μυοκαρδίου κατά 20 χρόνια. Η αναλογία ανδρών και γυναικών πριν από την εμμηνόπαυση που εμφανίζουν κάποιο καρδιαγγειακό πρόβλημα είναι 3,5 προς 1. Η διαφορά όμως αυτή προοδευτικά μειώνεται μετά την εμμηνόπαυση της γυναίκας οπότε, εφόσον η γυναίκα δε λαμβάνει ορμονική θεραπεία υποκατάστασης, ο κίνδυνος να παρουσιαστεί κάποιο καρδιαγγειακό νόσημα ανέρχεται στο 50% και ο κίνδυνος θανάτου από αυτό στο 30% των γυναικών. 

Εμμηνόπαυση και οστά

Η οστεοπόρωση που εμφανίζεται στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση ονομάζεται μετεμμηνοπαυσιακή, και ανάλογα με την ταχύτητα που αυτή επέρχεται, διακρίνονται δύο ομάδες γυναικών: αυτές που χάνουν περίπου 1% της οστικής μάζας τους κάθε χρόνο και αποτελούν την ομάδα βραδείας απώλειας, και αυτές που χάνουν από 2-8% της οστικής μάζας τους κάθε χρόνο και αποτελούν την ομάδα ταχείας απώλειας. Αυτή η διάκριση των γυναικών σε δύο ομάδες ισχύει για τα 10 πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, γιατί μετά το διάστημα αυτό η απώλεια σταθεροποιείται στο 1% για όλες τις γυναίκες. Το αποτέλεσμα της μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης είναι η εμφάνιση χαρακτηριστικών καταγμάτων και ο συνολικός κίνδυνος για αυτά ανέρχεται στο 20-30%. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον μία στις πέντε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση θα εμφανίσει κάποιο τέτοιο κάταγμα. Τα συχνότερα από αυτά είναι τα κατάγματα του ισχίου, με κίνδυνο εμφάνισης έως και 16%, τα οποία θεωρούνται μια πολύ σοβαρή κατάσταση, δεδομένου ότι αποτελούν την αιτία θανάτου, άμεσα ή έμμεσα, στο 15-20% των γυναικών που τα υπέστησαν, ενώ στο 50% αυτών αφήνουν κατάλοιπο κάποιο βαθμό μόνιμης αναπηρίας. Ακολουθούν τα κατάγματα στον καρπό με κίνδυνο εμφάνισης 15% και, τέλος, τα κατάγματα των σπονδύλων με κίνδυνο εμφάνισης 5-10%. Ειδικά για τα τελευταία, ορισμένοι ερευνητές θεωρού ότι είναι πολύ συχνότερα από ότι αναφέρθηκε, οδηγώντας στη μείωση του ύψους και την κύφωση που συχνά παρατηρούνται στις ηλικιωμένες γυναίκες. 

Εμμηνόπαυση και νευρικό σύστημα

Μια από τις σχετικά πρόσφατα τεκμηριωμένες ευεργετικές επιδράσεις των οιστρογόνων είναι εκείνη που αφορά το νευρικό σύστημα. Έτσι, βρέθηκε ότι τα οιστρογόνα προστατεύουν τα νευρικά κύτταρα από αλλοιώσεις, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε διάφορες παθήσεις, όπως η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ. Όπως είναι ευνόητο, η έλλειψή τους μετά την εμμηνόπαυση μπορεί να έχει δυσμενείς συνέπειες και στο επίπεδο αυτό. Πράγματι, σε γυναίκες που λαμβάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ φαίνεται να είναι έως και 60% μειωμένος.