Διαταραχές του ύπνου - Θεραπεία

Σε μία ψυχωτική κατάσταση, θα συναντήσουμε
μία σχεδόν απώλεια ύπνου

Οι διαταραχές του ύπνου, αφορούν προβλήματα σε όλο αυτό το φάσμα της λειτουργίας και των χαρακτηριστικών του ύπνου. Έτσι μπορεί να αφορούν την διάρκεια, την συχνότητα και την οργάνωσή του μέσα στον κύκλο εγρήγορσης - ανάπαυσης ύπνου, αλλά και τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά, πόσο συνεχόμενος είναι, την αποδοτικότητά του, το βάθος και τον βαθμό χαλάρωσης, την ύπαρξη ή μη, όπως και το είδος των ονείρων. Διακρίνουμε την κατηγορία των δυσυπνιών, όπου συγκαταλέγονται οι διάφορες μορφές αϋπνίας, υπερυπνίας και οι διαταραχές του κύκλου εγρήγορσης - ύπνου, και, την κατηγορία των παραϋπνιών, όπου περιλαμβάνονται η διαταραχή της υπνοβασίας, η διαταραχή ενυπνίου τρόμου και η διαταραχή ονειρικού άγχους. 

Η διαταραχή αϋπνίας, είναι πλέον συχνή και αφορά, την αρχική, την μέση και την όψιμη αϋπνία, σύμφωνα με το εάν πρόκειται για μία καθυστέρηση έλευσης του ύπνου, μία ενδιάμεση απώλεια ή μία πρόωρη έγερση. Επίσης, υπάρχει και η διαταραχή του συχνά διακοπτόμενου ύπνου. Τα συμπτώματα αυτά για να θεωρηθούν ως διαταραχή θα πρέπει να επέρχονται τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα και να παρατηρείται μία έκπτωση της αποδοτικότητος του ύπνου, καθώς το άτομο δεν κατορθώνει να αναλάβει, ξυπνά κουρασμένο και έχει μειωμένη λειτουργικότητα στην ημέρα. 

Η διαταραχή της υπερυπνίας, αφορά μία υπερβολική υπνηλία την ημέρα, ή προσβολές ύπνου που όμως δεν οφείλονται σε άλλη διαταραχή αϋπνίας, ή τέλος, δυσχέρεια στην έγερση και υπερβολική παράταση του μεταβατικού σταδίου από τον ύπνο στην εγρήγορση. 

Οι διαταραχές του κύκλου ύπνου - εγρήγορσης, αφορούν μία αντιστροφή του προγράμματος του ύπνου, παράδειγμα: το άτομο κοιμάται την ημέρα, ή την αποδιοργάνωση του κύκλου με έλευση του ύπνου σε ακανόνιστα χρονικά διαστήματα. 

Η διαταραχή της υπνοβασίας, αφορά επανειλημμένα επεισόδια έγερσης κατά την διάρκεια του ύπνου, διάρκειας λίγων λεπτών έως μισής ώρας, και βάδισης που συνήθως εμφανίζονται στο πρώτο μέρος της περιόδου του ύπνου, και άρα όχι κατά την περίοδο των ονείρων. Το άτομο, όσο υπνοβατεί, έχει ανέκφραστο πρόσωπο, καθηλωμένο βλέμμα, ενώ η προσπάθεια αφύπνισης του είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Κατά την αφύπνιση είναι πιθανή η ύπαρξη μίας παροδικής σύγχυσης ενώ το άτομο φαίνεται να μην θυμάται τίποτα από το επεισόδιο. 

Η διαταραχή ενυπνίου τρόμου, αφορά επεισόδια αποτόμου αφυπνίσεως, συχνά με κραυγή πανικού και που ακολουθούνται από έντονες εκδηλώσεις ελεύθερου άγχους με σωματικά ενοχλήματα και σχετική συγχυτική κατάσταση. Κατά την αφύπνιση μερικές φορές αναφέρονται αποσπάσματα ονείρου. Εκδηλώνεται στην παιδική ηλικία με σταδιακή υποχώρηση προς την εφηβεία, ενώ στον ενήλικο συχνά έχει χρόνια μορφή. 

Η διαταραχή ονειρικού άγχους, αφορά τους εφιάλτες, δηλαδή αφυπνίσεις με λεπτομερειακή ανάκληση μακρών και τρομακτικών ονείρων, των οποίων το περιεχόμενο περιλαμβάνει απειλητικές καταστάσεις για τη ζωή, την ασφάλεια ή την αυτοεκτίμηση του ατόμου. 

Ως σύμπτωμα οι διαταραχές του ύπνου, είτε ως αϋπνία, είτε ως υπερυπνία, καθώς και με την μορφή των διαταραχών του ονείρου και του τρόμου, μπορούν να υπάρξουν σε νευρωτικές - αγχώδεις, αλλά και σε καταθλιπτικές, όπως και σε ψυχωτικές καταστάσεις. Βεβαίως, όταν η υποκείμενη παθολογία είναι εντονότερη, αντιστοιχή μεγαλύτερη ένταση θα εμφανίζει και η διαταραχή του ύπνου. Έτσι σε μία ψυχωτική κατάσταση, θα συναντήσουμε μία σχεδόν απώλεια ύπνου, με πολλά επεισόδια τρόμου και εφιάλτες. 

Στην αιτιολόγηση της διαταραχής του ύπνου, θα πρέπει να ληφθεί υπ' όψη η σωματική κατάσταση του ατόμου, η ύπαρξη εμπυρέτου νοσήματος, ιδιαίτερα για τον εφιάλτη και τον τρόμο, σωματικού άλγος, αναπνευστικών προβλημάτων και ιδίως άπνοιας ύπνου, επεισόδια ανακοπής της αναπνοής κατά την διάρκεια του ύπνου που προκαλούν διακοπή του ύπνου, ή και χρήση τοξικών ουσιών ή επίδραση από άλλη φαρμακευτική αγωγή, που μπορεί να προκαλέσουν αϋπνία ή υπνηλία. Ειδικά για την υπνοβασία θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο ψυχοκινητικής επιληψίας. 

Κάθε μορφή διαταραχής του ύπνου θα πρέπει να θεωρείται, να εξετάζεται και να αντιμετωπίζεται στο πλαίσιο μίας συνολικής ψυχικής αλλά και σωματικής λειτουργίας. Θα λέγαμε ότι ο ύπνος μέσα από τα χαρακτηριστικά του, παθολογικά ή όχι, αντικατοπτρίζει την ψυχική και σωματική λειτουργία κατά την εγρήγορση. Επομένως αν και συχνά αναφέρεται ως επί μέρους διαταραχή, η διαταραχή του ύπνου αποτελεί μάλλον το σύμπτωμα, ενδεχομένως μάλιστα το μοναδικό, μίας άλλης λανθάνουσας παθήσεως. 

Θεραπεία

Η αντιμετώπιση των διαταραχών του ύπνου γίνεται αφ' ενός στο πλαίσιο της θεραπείας της πρωτοπαθούς νόσου, νεύρωση, ψύχωση ή κατάθλιψη, και αφ' ετέρου με επί μέρους αντιμετώπιση, μέσω τεχνικών χαλαρώσεως και με φαρμακευτική αγωγή υπναγωγών, προσαρμοσμένη πάντα στην ιδιαίτερη ψυχική και οργανική κατάσταση του ατόμου.