Συμπτώματα και Θεραπεία δυσλεξίας

Η δυσλεξία παρουσιάζεται 5-7 εβδομάδες
από τη στιγμή που το παιδί πάει σχολείο

Τι συμπτώματα παρουσιάζει ένα δυσλεκτικό παιδί; 

Έχει μια έντονη υπερκινητικότητα, δεν έχει κανονικό συντονισμό κινήσεων και παρουσιάζει αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής του σε αντικείμενα για πολλή ώρα. Φυσικά έχει δυσκολία στη σωστή γραφή λέξεων, στο σχηματισμό εικόνων και ολοκληρωμένων παραστάσεων. 

Είναι αδύνατον επίσης για το δυσλεκτικό παιδί να δημιουργήσει ζωγραφικά ένα ανθρώπινο σώμα, λόγω κατασκευαστικής απραξίας και έλλειψης σχηματογνωσίας. Επίσης δεν έχει σαφή διαχωρισμό του χώρου (πάνω-κάτω, δεξιά-αριστερά), και του χρόνου (δεν καταλαβαίνει το ρυθμό, γιατί δεν τον έχει μέσα του). Αποτέλεσμα είναι η έλλειψη αρμονίας.

Ένα στα δέκα Ελληνόπουλα πάσχει από δυσλεξία. Με αριθμούς αυτό αναλύεται σε ποσοστά: το 20% των παιδιών των πρώτων σχολικών χρόνων. Η δυσλεξία παρουσιάζεται κατά 70-80% σε αγόρια και 20-30% σε κορίτσια. Γεγονός που οφείλεται στην αργή εξέλιξη του αρσενικού εγκεφάλου, κάτι που διαρκεί μέχρι τα εφτά χρόνια του παιδιού, όπου αρχίζει η καθυστέρηση του γυναικείου για να φτάσουν τα δύο φύλα στην ταύτιση.

Συγκριτικά με άλλα κράτη δυστυχώς, παίρνουμε τα πρωτεία. Στη Γαλλία και τη Γερμανία έχουμε ένα ποσοστό 6-7% και στις Ηνωμένες Πολιτείες το ποσοστό των δυσλεκτικών παιδιών φτάνει το 10%. Στη χώρα μας η δυσλεξία παρουσιάζει μια αύξουσα τάση που καθιστά το πρόβλημα αντικείμενο κρατικής μέριμνας. Τα δυσλεκτικά παιδιά ανήκουν στην κατηγορία των ατόμων που δεν πρόκειται να πάρουν ποτέ (στατιστικά στοιχεία το αποδεικνύουν) δίπλωμα, πτυχίο, όπου χρειάζονται εξετάσεις. Αποτυγχάνουν επειδή έχουν συνηθίσει να αποτυγχάνουν. Παγίδα επικίνδυνη για τα δυσλεκτικά είναι οι συναναστροφές τους. Επειδή αισθάνονται μειονεκτικά και αποτυχημένα κάνουν παρέα με νοητικά καθυστερημένα παιδιά γιατί βλέπουν ότι έχουν κοινή μοίρα. Ψυχολόγοι φτάνουν στο σημείο ν' αναφέρουν σαν ακραία περίπτωση αποτελέσματος της δυσλεκτικότητας την εγκληματικότητα, που οφείλεται σε γενικότερους περιβαλλοντολογικούς, κοινωνικούς και ατομικούς λόγους. Η συναναστροφή ή η συσχέτιση με καθυστερημένο νοητικά άτομο, πρέπει να αποκλείσει την όποια μηχανική αντιγραφή, αλλά σίγουρα επηρεάζει τον ψυχικό κόσμο του παιδιού. Και το σημαντικότερο είναι ότι το παιδί αποκτά τα προβλήματα που αναφέρθηκαν όχι από τη δυσλεξία του αλλά εξ αιτίας της.

Δύο επιστήμες στην υπηρεσία της δυσλεξίας: Οι κλάδοι της ψυχολογίας που ασχολούνται με τη γέννηση, τη διαιώνιση και την ουσία της δυσλεξίας είναι η νευροψυχολογική και η νευρογλωσσολογία.

Η νευροψυχολογική είναι μία σχετικά νέα επιστήμη που ασχολείται με τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες στη σχέση που έχουν αυτές με τα εγκεφαλικά κέντρα.

Η νευρογλωσσολογία είναι ένα υποσύνολο της νευροψυχολογίας, που ασχολείται με την ανωμαλία και ανικανότητα δημιουργίας λόγου.

Επιφανείς επιστήμονες, όπως ο Γουόρτον, ισχυρίζονται ότι η δυσλεξία είναι η ανωμαλία της εγκεφαλικής κυριαρχίας των δύο ημισφαιρίων.

Υπήρχε στο παρελθόν άποψη ότι η δυσλεξία παρουσιάζεται στους αριστερόχειρες. Αυτό καταρρίφθηκε γιατί έχουμε φαινόμενα όπου το άτομο δεν έχει σαφή αριστεροχειρία ή δεξιοχειρία, γιατί δεν έχει επικρατήσει ακόμα το ένα ή το άλλο από τα εγκεφαλικά ημισφαίρια.

Αίτια όμως της δυσλεξίας είναι η έντονη πίεση στο παιδί να αποφύγει την αριστεροχειρία, οπότε παρεμβαίνουμε στις εγκεφαλικές επιλογές μ' αποτελέσματα δυσάρεστα. Ας προσπαθήσουμε όμως να προσεγγίσουμε τις θεωρίες αυτές, κάνοντας πιο κατανοητή την ανάπτυξη της θεωρίας με τα παρακάτω. Είναι η πολύπλοκη θεώρηση της διαδικασίας προφοράς μιας λέξης (έντονο πρόβλημα των δυσλεκτικών παιδιών), από το άτομο που την άκουσε. Η λέξη λαμβάνεται σαν διάφοροι ήχοι από τα αυτιά και μεταφέρεται δια των ακουστικών νεύρων μέσα στον εγκέφαλο και ειδικότερα, όπως βλέπουμε το ερέθισμα μεταφέρεται στην πρωτογενή ακουστική μοίρα του φλοιού του εγκεφάλου. Εκεί δεν είναι δυνατόν να γίνουν κατανοητοί οι ήχοι αυτοί παρά μόνο αν το ερέθισμα μεταφερθεί στη συνέχεια στο κέντρο του αισθητηρίου λόγου ή κέντρου του Wernicke. Εκεί θα γίνει πια η λέξη κατανοητή και στην περίπτωση που θα χρειαστεί ν' αποδοθεί δια του προφορικού λόγου, θα πρέπει το ερέθισμα από το κέντρο του Wernicke (αισθητικού λόγου) να μεταφερθεί στο κέντρο του κινητικού λόγου ή κέντρου του Broca. Αυτή η μεταφορά επιτυγχάνεται μ' ένα δίκτυο νευρικών ινών ειδικευμένο γι' αυτό το λόγο. Από το κέντρο του Broca πια το μήνυμα για την καθαρή και κανονική προφορά δίνεται στα ανάλογα κέντρα που ελέγχουν τα όργανα της φωνής και παράγεται η λέξη. Όταν μια λέξη γραμμένη διαβαστεί, η αίσθηση του μηνύματος θα μεταφερθεί αρχικά στην πρωτογενή οπτική μοίρα του φλοιού του εγκεφάλου. Στη συνέχεια θα μεταφερθεί στη γωνιώδη έλικα όπου θα γίνει η συσχέτιση της οπτικής εικόνας της λέξης με την ακουστική εικόνα. Η μη σωστή συσχέτιση στα ερεθίσματα των κέντρων του Broca και Wernicke δημιουργεί την ανωμαλία της δυσλεξίας. Στα παιδιά με δυσλεκτικότητα θα παρατηρήσουμε έναν περιοδικό τραυλισμό, που αν δεν θεραπευτεί η δυσλεξία μπορεί να καταλήξει σε μόνιμη και χρόνια κατάσταση.

Θεραπεία

Πώς θεραπεύεται η δυσλεξία και πόσος χρόνος χρειάζεται; Εδώ έχουμε να κάνουμε πραγματικά με δεκάδες απόψεις. Θα προσπαθήσω να δώσω τις πιο βασικές.

Υπάρχει η αντίληψη που θέλει το παιδί να γράφει, να διαβάζει και να κατακτά τις λέξεις εμπειρικά και με άσκηση. Να δίνουμε ασκήσεις με μουσική, ζητώντας από το παιδί κινήσεις σύμφωνα με το ρυθμό και χειρονομίες μέσα από την άσκηση. Να του δίνεται η σχέση αριθμού και τελικά η σύνθεση με τα γράμματα των λέξεων και μετά φράσεων. Όλα αυτά όμως με παιδιά που αντιμετωπίζουν πρόβλημα δυσορθογραφίας. Το παιδί παίρνει τα μηνύματα ακουστικά και χρησιμοποιεί στη θέση διφθόγγων και φωνηέντων ένα Ι και ένα Ο. Η θετική προσπάθεια είναι να του γίνεται άσκηση για τη σωστή ταξινόμηση όλων αυτών.

Η μέθοδος της ψυχοθεραπευτικής ορθογραφίας, βάζει στο παιδί να διηγηθεί μία ιστορία. Αν το παιδί κάνει λάθος του δίνονται σε ορθογραφία διάφορα σημεία - κλειδιά και εκείνο προσπαθεί να τους δώσει τη λογική της ιστορίας και της ορθογραφίας. Σχετική μ' αυτή τη μορφή θεραπείας είναι και η μέθοδος του συνεχούς διαλόγου με το παιδί, γραπτού αυτή τη φορά, με παρεμβάσεις όπου γίνονται λάθη. Επίσης με την παρουσία ψυχαναλυτή, δίνονται κείμενα που παρουσιάζουν μια συναισθηματική προβολή του παιδιού, και ελέγχονται οι αντιδράσεις του. Καθαρά ελληνική μέθοδος δεν υπάρχει. Ότι χρησιμοποιείται είναι με βάση ξένα πρότυπα και με αρκετές καινοτομίες για την προσαρμογή στην ελληνική γλώσσα. Γιατί αν ακολουθηθεί πιστή αντιγραφή, η ξένη μέθοδος θα είναι αποτυχία. Οι ξένες λέξεις και τα γράμματα έχουν αρκετές ιδιαιτερότητες που δεν έχουν σχέση με την δική μας γλώσσα με διαφορετικό συντακτικό, γραμματική, γλωσσολογία. Η ίδια η γλώσσα δείχνει τη νοοτροπία, τη γλωσσολογία, την ιδιοσυγκρασία που είναι αποκλειστικά στοιχεία σε λαό σαν το δικό μας. Η νεοελληνική δεν παρουσιάζει τη διγλωσσία όπως οι γλώσσες με λατινικές βάσεις. Η θεραπεία διαρκεί περίπου εφτά μήνες με πρόγραμμα ασκήσεων, τρεις φορές την εβδομάδα.

Κάτι σημαντικό που δεν πρέπει να παραληφθεί, είναι ότι η δυσλεξία παρουσιάζεται πέντε με εφτά εβδομάδες από τη στιγμή που το παιδί πάει σχολείο. Αλλά και οι ενδείξεις της υπερκινητικότητας, της κατασκευαστικής απραξίας και όλα τα παραπάνω μπορούν να κατευθύνονται σε μια πιθανή δυσλεξία. Στη χώρα μας δεν υπάρχει κρατική μέριμνα για ειδική μεταχείριση για τα πολλά και συνεχώς αυξανόμενα Ελληνόπουλα που πάσχουν από δυσλεξία. Το ρόλο των θεραπευτών συνήθως αντικαθιστούν ψυχολόγοι, χωρίς ιδιαίτερη ειδικότητα, δάσκαλοι, φιλόλογοι, τεχνίτες λόγου, ορθοφωνιστές και άλλοι συναφείς στο χώρο Εκπαίδευση - Ψυχολογία, που είναι αποτελεσματικοί, γιατί η ψυχοθεραπεία του δυσλεκτικού παιδιού θέλει ιδιαίτερη προσοχή μα κυριότερα γνώση και γρήγορη εξακρίβωση της πάθησης.

Μην ξεχάσεις να διαβάσεις: Τι είναι δυσλεξία. Ποια είναι τα αίτια της